Alimlər ulduz küləyini MÜŞAHİDƏ EDİBLƏR

MIT alimləri "Hercules X-1" rentgen ikili sistemində yığılma diskinin yaratdığı güclü ulduz küləklərini müşahidə ediblər.

Lent.az xarici KİV-ə istinadən xəbər verir ki, araşdırmanın nəticələri "Nature Astronomy" jurnalında dərc olunub.

Neytron və günəşəbənzər ulduzu özündə saxlayan "Hercules X-1"in unikal xüsusiyyəti onun toplanma diskinin hər 35 gündən bir fırlanması zamanı keçməsidir. Alimlər XMM Newton və Chandra rentgen teleskopları ilə bu əyilmələri müşahidə edərək diskin yaratdığı ulduz küləklərinin ikiölçülü xəritəsini yarada biliblər.

Xəritədə disk küləklərinin strukturu, eləcə də saniyədə yüzlərlə kilometrə çatan sürəti göstərilibdi. Lakin bu cür sistemlər tərəfindən küləklərin necə əmələ gəldiyi hələ də aydın deyil. Ehtimal olunur ki, maqnit sahələri diskləri qopararaq materialın bir hissəsini külək şəklində çölə atır. Başqa bir fərziyyəyə görə, neytron dəliyinin şüalanması diskin səthini qızdırır və buxarlandırır.

Disk küləkləri alimlərə superkütləvi qara dəliklərin qalaktikaların strukturuna necə təsir etdiyini anlamağa kömək edib. Astronomlar qara dəliklərin və neytron ulduzların yığılması da daxil olmaqla bir çox sistemlərdə disk küləklərinin əlamətlərini müşahidə ediblər, lakin əksər hallarda disklər düzdür və küləklərin təsiri yalnız kosmosun dar bölgəsində nəzərə çarpıb.

Komanda hansı fərziyyənin mənşəyini daha yaxşı izah etdiyini görmək üçün müşahidələrini müxtəlif külək əmələgəlmə mexanizmlərinin nəzəri simulyasiyaları ilə müqayisə etməyi planlaşdırır.