Biliyi kim və necə qiymətləndirməlidir?

Buraxılış və semestr imtahanlarının müstəqil qurum tərəfindən aparılmasını təklif edir

İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai Birliyi (İTYİB) orta və ali məktəblərində biliyinin qiymətləndirilməsində şəffaflığın təmin olunması məqsədilə yeni təşəbbüslə çıxış edib. Bu təklif orta məktəblərdə təhsilin bir pilləsindən digər pilləsinə keçid imtahanlarının, o cümlədən orta məktəblərdə buraxılış, ali məktəblərdə semestr imtahanlarının mərkəzləşdirilmiş qaydada vahid mərkəz tərəfindən keçirilməsini nəzərdə tutur.

İTYİB-in sədr müavini Rövşən Ağayev Lent.az-a bildirib ki, Təhsil Nazirliyi orta məktəblərin IX və XI sinifləri ilə yanaşı, IV siniflərdə də test imtahanlarının tətbiqinə başlayıb. Artıq bu il ilk dəfə olaraq, Bakı və Sumqayıt məktəblərində ibtidai təhsildən əsas təhsilə keçid üçün IV siniflərdə test imtahanları keçirib. Onun sözlərinə görə, inkişaf etmiş ölkələrdə bu imtahanların hamısının biliyin qiymətləndirilməsi üzrə müstəqil və vahid Dövlət Agentliyi keçirir: “İndiki metod bir növ Təhsil Nazirliyinin özünün öz işini qiymətləndirməsinə oxşayır. Halbuki, Təhsil Nazirliyinin özü öz işini qiymətləndirməsi düzgün deyil. Çünki nazirlik bu məsələlərdə tərəfdir. Ona görə də həm orta, həm də ali məktəblərdə biliyin qiymətləndirilməsinin müstəqil qurum tərəfindən aparılması daha düzgündür”.

Təklif müəllifləri hesab edirlər ki, yeni mexanizm heç də Təhsil Nazirliyinin təhsilin müxtəlif pillələrində şagirdlərin biliyini qiymətləndirməsinə qadağa qoymur. Belə ki, şagird və tələbələrin biliyini nazirlik özü də yoxlaya bilər. Lakin bu imtahanların nəticələri yalnız nazirliyin özünün daxili istifadəsi üçün nəzərdə tutulmalıdır. Şagirdlərin təhsilin bir pilləsindən digər pilləsinə keçidini təmin edəcək rəsmi qiymətləndirməni isə mütləq müstəqil tərəf aparmalıdır.

İTYİB-nin ekspertləri ali məktəblərdə semestr imtahanlarının müstəqil qiymətləndirici tərəfindən aparılmasını son dərəcə vacib sayır. Rövşən Ağayev deyir ki, semestr imtahanlarında tələbələrin biliyinin qiymətləndirilməsi üçün suallar tam şəkildə testləşdirilməlidir və mərkəzləşdirilmiş qurum tərəfindən aparılmalıdır.

O ki, qaldı belə bir strukturun yaradılıb-yaradılmamasına, təklif müəllifləri deyirlər ki, hökumət yeniliyin əsas mahiyyətini saxlamaqla bunu istədiyi şəkildə həll edə bilər. Rövşən Ağayev bildirir ki, müxtəlif ölkələrdə biliklərin qiymətləndirilməsi üzrə dövlət agentliklər. Belə bir dövlət agentliyi Azərbaycanda da yaradılmalıdır. Yaxud Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası yenidən qurulmaqla yeni təsisat bu qurumun bazasında yaradıla bilər.

Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının sədri Məleykə Abbaszadə Lent.az-a açıqlamasında ölkə rəhbərliyi bu hüququ onun rəhbərlik etdiyi quruma tapşırsa, onun öhdəsindən gəlməyə hazırdır: “Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası 15-17 ildir ki, biliyin qiymətləndirilməsi ilə məşğuldur. Komissiyanın kifayət qədər elmi və texniki potensialı var ki, dövlət tərəfindən qoyulan məsələləri həll etsin”.

Məleykə Abbaszadə rəhbərlik etdiyi komissiyanın indiyədək müxtəlif növ imtahanlar keçirdiyini və bunların uğurlu nəticələr verdiyini söyləyib: “Dövlət qulluğuna qəbul imtahanlarını da biz keçirirdik və onların öhdəsindən gəldik. Dövlət tərəfindən bizə hansı imtahanları aparmaq tapşırığı verilibsə, biz onları keçirməyə qadirik. Yeni təşəbbüs barədə isə onu deyə bilərəm ki, dövlət bizə nə həvalə etsə, yerinə yetirəcəyik”.

Təhsil Nazirliyinin şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi şöbəsinin müdiri Təranə Hacıyeva da bu təklifi müsbət dəyərləndirir. Şöbə müdiri Lent.az-a deyib ki, əslində Təhsil Nazirliyi şagirdlərin biliyinin test üsulu ilə mərkəzləşdirilmiş qaydada qiymətləndirilməsi metodunu tətbiq etməkdə əsas məqsədlərindən biri budur. Lakin proses hələ pilot şəklindədir və yaxın gələcəkdə orta təhsilin pillələri arasında imtahanların bütün ölkə üzrə mərkəzləşdirilmiş qaydada keçirilməsi nəzərdə tutulur.

Bu imtahanların müstəqil təşkilat tərəfindən aparılmasına gəlincə, Təranə Hacıyeva deyib ki, önəmli olan imtahanın məzmunu və şəffaflığın qorunmasıdır. Onun sözlərinə görə, belə bir qurum Təhsil Nazirliyinin, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının nəzdində, yaxud da müstəqil olaraq yaradıla bilər: “Biliyin qiymətləndirilməsinin ayrıca bir quruma həvalə edilməsi ölkə rəhbərliyinin səlahiyyətinə aid olan məsələdir. Amma əsas məsələ bu işin məzmunu və onun şəffaf şəkildə aparılmasıdır. Çünki istər orta məktəblərdə təhsilin bir pillədən digərinə keçid üçün təşkil olunan, istərsə də ali məktəblərdə keçirilən semestr imtahanlarının məqsədi biliyi obyektiv şəkildə qiymətləndirməkdir”.

Təranə Hacıyeva indiki halda Təhsil Nazirliyinin orta məktəblərdə keçirilən imtahanlarda tərəf olması fikrini bölüşür. Onun sözlərinə görə, imtahanları hətta Təhsil Nazirliyi aparmaqda davam etsə belə, bu qurumun müvafiq şöbəsi genişləndirilməli, maddi-texniki bazası gücləndirilməlidir: “Bu iş təkcə Təhsil Nazirliyinin həll edə biləcəyi məsələ deyil. Hətta biliyin qiymətləndirilməsi üçün ayrıca dövlət agentliyi yaradılsa belə, bu qurum yenə də təhsil işçilərindən, onun maddi-texniki bazasından, test mütəxəssislərindən formalaşdırılacaq. Amma imtahanların təşkilinin yeni müstəqil quruma həvalə edilməsi işinin təşkili müəyyən zaman tələb edən məsələdir. Ona görə də bu haqda qəti söz demək çətindir”.

Nazirliyin rəsmisi vurğulayıb ki, artıq Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası bu sahədə kifayət qədər təcrübəyə və səriştəyə malikdir. Amma komissiyanın nizamnaməsində şagirdlərin biliyinin qiymətləndirilməsinə dair hansısa tələb yoxdur: “Bu Komissiya yalnız ümumi təhsildən ali təhsilə keçid üçün bilikləri qiymətləndirir. Şagird biliyinin qiymətləndirilməsi başqa, ali məktəbə qəbul isə tamamilə ayrı qiymətləndirmədir. Bunlar cəmiyyətdə eyni qiymətləndirmə kimi qəbul edilsə də, həm nəzəri, həm də praktik cəhətdən fərqlidir”.

Elxan SALAHOV