İnsanların hansı xüsusiyyəti ən çox münaqişələrə səbəb olur? - RƏY

Bunun fərdi səviyyədə necə baş verdiyini daha yaxşı başa düşmək üçün elm adamları genişmiqyaslı bir araşdırma aparıblar. Orada münaqişəyə girdiyimiz şəxslərin fikirlərini başa düşməyimizin nə dərəcədə düzgün olduğunu öyrənməyə çalışıblar.

Lent.az xarici KİV-ə istinadən xəbər verir ki, son araşdırmalar münaqişə iştirakçılarının çox vaxt rəqiblərinin mövqelərini başa düşdüklərinə əmin olduğunu göstərib.

Ancaq əslində bu inam çox vaxt səhv olur. Alimlər müxtəlif qruplar arasında anlaşılmazlığın əsas səbəblərini müəyyən etmiş və bu problemlərlə mübarizənin mümkün yollarını təklif etmişlər.

Tədqiqatçılar insanların başqalarını siyasi baxışlar, irq və ya din kimi faktorlara əsaslanaraq necə qrupdaxili və xarici qruplara ayırdığını araşdırıblar. Onlar müəyyən ediblər ki, qrupdaxili baxışların müxtəlifliyindən xəbərdar olmalarına baxmayaraq, insanlar qrupdan kənar üzvlərin fikirlərinə homogen və stereotipik baxmağa meyllidirlər. London Kral Kollecində koqnitiv psixologiya üzrə tədqiqatçı Bryony Payne izah edir ki, bu yanlış təsəvvür çox vaxt təhrif edilmiş qavrayışlara səbəb olur.

Araşdırma 256 amerikalı üzərində aparılıb. İştirakçılardan immiqrasiya kimi bir sıra məsələlərlə bağlı öz mövqelərini bildirmələri istənilib, sonra isə əks fikirdə olan insanlarla tanış edilib. Bundan sonra onlardan əsas mövzulara aid olmayan digər mövzularda, məsələn, eynicinslilərin nikahı məsələsində rəqiblərinin fikirlərini proqnozlaşdırmaq istənilib. Nəticələr göstərib ki, iştirakçılar öz proqnozlarına arxayındırlar, lakin digər qrupun üzvlərinin fikirlərini proqnozlaşdırmağa çalışarkən 60%-dən çoxunda səhv ediblər.

Xüsusilə maraqlı olan odur ki, iştirakçılar “özlərinin” fikirləri ilə bağlı dəqiq proqnozlar veriblər, lakin “kənar şəxslərin” fikirlərini qiymətləndirərkən xeyli yanılıblar. Bu, insanların əks mövqe tutanları anlamaq qabiliyyətini həddən artıq qiymətləndirməsi məşhur sözü təsdiqləyir. Media və ya digər mənbələrdən alınan məlumatlar çox vaxt səthi və ya təhrif olunur, bu da yalnız stereotipləri gücləndirir.

Bu anlaşılmazlıq inamsızlıq və düşmənçiliyin artmasına kömək edir, empatiyanı zəiflədir və əməkdaşlıq etmək istəyini azaldır. İkinci eksperimentdə tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, iştirakçılara səhvləri barədə məlumat verildikdə, onların digər qrupun fikirlərini daha dəqiq proqnozlaşdırmaq qabiliyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşır. Bu onu göstərir ki, insanlara kənar qrupların baxışları haqqında daha dəqiq məlumatın verilməsi stereotipləri azaltmağa və qarşılıqlı anlaşmanı artırmağa kömək edə bilər.

Bu araşdırmanın nəticələri müasir cəmiyyətin artan qütbləşməsi kontekstində xüsusilə aktualdır. Digər qruplar haqqında yanlış fikirlər ayrılıqları dərinləşdirə, müxtəlif sosial təbəqələr arasında etimadı və əməkdaşlığı sarsıda bilər. Alimlər hesab edirlər ki, bu fərqləri aradan qaldırmaq üçün insanlar empatiyanın inkişafına və qütbləşməni azaltmağa kömək edəcək daha geniş baxış bucağı üçün özlərini açmalıdırlar.