Niyə Ay tam tutulduğu zaman qırmızı olur?

Tam ay tutulması Ayın tamamilə Yer kürəsinin kölgəsinə düşdüyü və qırmızımtıl rəng aldığı möhtəşəm astronomik hadisədir. Bu səbəbdən belə tutulmanı “qanlı Ay” da adlandırırlar. Bəs niyə Ay boz rəngdən qırmızı, narıncı və ya mis tonlarına dəyişir? Cavab Yer atmosferinin Günəş işığını necə əyməsi və süzməsi ilə bağlıdır.

Lent.az bu rəngin nədən qaynaqlandığını təqdim edir:

Ay tutulması nədir?

Ay tutulması Ayın Yer kölgəsindən keçməsi zamanı baş verir. Kölgə iki hissədən ibarətdir:

Yarımkölgə (penumbra): Kölgənin xarici, daha zəif hissəsidir. Ay yalnız bir qədər solğun görünür. Tam kölgə (umbra): Kölgənin daxili, tam qaranlıq hissəsidir. Burada Günəş işığı tamamilə kəsilir.

Üç növ tutulma mövcuddur:

Yarımkölgəli tutulma: Ay yalnız yarımkölgədən keçir, bir qədər solğunlaşır, amma rəng dəyişmir.

Qismən tutulma: Ayın bir hissəsi tam kölgədə, digər hissəsi yarımkölgədə olur. Kölgədəki hissə azca qızarır, lakin işıqlı tərəf bu effekti demək olar ki, gizlədir.

Tam tutulma: Bütün Ay kölgəyə düşür və qırmızıya çevrilir. Bu mərhələ adətən 30 dəqiqədən 1 saata qədər davam edir.

Ay niyə qırmızı olur?

Tam tutulma zamanı Ay qaranlıqda yox olmur, əksinə qırmızımtıl rəng alır. Bunun səbəbi Reyley saçılmasıdır – Günəş işığının Yer atmosferində süzülərək parçalanması prosesi. Günəş işığında müxtəlif dalğa uzunluğunda rənglər var. Qısa dalğalar (mavi və bənövşəyi) atmosferdə daha çox səpələnir. Buna görə də göy üzü gündüz mavidir. Uzun dalğalar (qırmızı və narıncı) isə atmosferdən daha asan keçir. Tam tutulma zamanı Ay yalnız Yer atmosferindən süzülən işıqla işıqlanır. Bu, sanki Yer üzündəki bütün günbatımı və günçıxımı işıqlarının Aydakı əksi kimidir. NASA-nın sözlərinə görə, məhz bu işıq Ayın qırmızı rəngə bürünməsinə səbəb olur.

Rəng tonunu nələr dəyişir?

Tutulmanın geometriyası: Ay kölgənin hansı hissəsindədirsə, rəng də tünd və ya açıq ola bilər.

Atmosferin vəziyyəti: Toz, bulud, su damcıları və vulkanik kül işığı süzərək rəngi tündləşdirə və ya işıqlaşdıra bilər.

İqlim amilləri: Vulkan püskürmələri və ya güclü çirklənmə Ayı daha tünd qırmızı göstərə bilər.

Ay niyə qara olmur?

Əgər Yer atmosferi olmasaydı, Ay kölgədə tamamilə görünməz – qapqara olardı. Atmosfer isə linza kimi işığı əyir, süzür və Aydakı səthə əsasən qırmızı şüaları ötürür. Buna görə də biz “qanlı Ay” fenomenini görürük.

Qısaca

Tam ay tutulması zamanı Ayın qırmızıya çevrilməsinin səbəbi Yer atmosferində Günəş işığının süzülməsidir. Atmosfer qısa dalğaları udur, uzun qırmızı və narıncı dalğaları isə Ayın üzərinə yönəldir. Rəngin tonu tutulmanın gedişatından və atmosferdəki toz miqdarından asılı olaraq dəyişir. Bu möhtəşəm hadisə həm gözəlliyi, həm də fizikanın necə işlədiyini bizə göstərən nadir səhnələrdəndir.