Kiloqramı 110 min avro olan daş: göydən düşüb

Dünyada sehrli bir yaşıl daş var ki, bu daş dağıdıcı bir kosmik toqquşma nəticəsində yaranıb və Yer kürəsinin ən məşhur geoloji xəzinələrindən birinə çevrilib. Söhbət yalnız Çexiyada tapılan və kilogramı 110 min avro dəyərində olan moldavitdən gedir.

Lent.az xarici mediaya istinadən bu daş barədə məlumat verir.

Yaşıl xəzinə necə yarandı?

Təxminən 15 milyon il əvvəl baş vermiş rezonanslı bir hadisə Avropanın landşaftını birdəfəlik dəyişdirdi. Cənubi Almaniya ərazisinə meteorit düşərək 24 kilometrlik Ries kraterini formalaşdırdı (indiki Nördlingen yaxınlığında). Bu kosmik toqquşma o qədər güclü idi ki, ətrafdakı qayalar tamamilə buxarlandı.

“Anormal istilik və təzyiq səthdəki çöküntüləri əridərək, atmosfer vasitəsilə yüzlərlə kilometr uzağa atılmış ərimiş damcıların yaranmasına səbəb oldu. Onlar tez soyuyaraq şüşəyə bənzər maddəyə çevrildilər. Biz bu maddəni bu gün moldavit kimi tanıyırıq”, – deyə materialda qeyd olunur. Bu yaranma prosesi moldaviti digər kosmik mənşəli fenomenlərlə əlaqələndirir, məsələn, Mərakeş meteoritinin Marsda termal suyun varlığını sübut etməsi kimi. Ənənəvi qiymətli daşlar milyon illər ərzində Yer mantiyasında kristallaşdığı halda, moldavit bir neçə saniyə ərzində formalaşmışdır. Onun amorf və kristalsız strukturu ona təbii şüşə statusu verir, bu səbəblə moldavit klassik minerallar siyahısına daxil edilmir. Özünəməxsus butulka-yaşıl rəngi isə tərkibindəki dəmir elementləri ilə əlaqəlidir; bu rəng meşə yaşılıdan göyümtül yaşıla qədər dəyişə bilər.

Moldaviti bənzərsiz edən nədir?

Moldavitin əsas fərqləndirici cəhəti çox məhdud coğrafi yayılmasıdır. Dünyada mövcud olan moldavitin 99%-dən çoxu yalnız bir ərazidə, Çexiyanın cənubundakı Vltava çayının yuxarı hövzəsində tapılıb. "Moldavit" adı da bu çayın alman adı olan "Moldau" sözündən götürülüb. İlk moldavit nümunələri 1836-cı ildə burada aşkarlanmışdı. Əsas yataqlar Çeskə-Budeyovitse, Trqove-Svine və Praxatitse ətrafındadır. Moraviyada, Yihlava çayı yaxınlığında da bəzi tapıntılar mövcuddur, lakin onlar daha tünd rəngli və az şəffaf olurlar. Bu geocoğrafi eksklüzivlik, moldavitin nadirliyini və qiymətini daha da artırır.

Qiymətlər necə dəyişib?

2000-ci illərin əvvəlində moldavitin 1 qramı təxminən 4,60 avroya satılırdı. Lakin 2025-ci ilə gəldikdə, yüksək keyfiyyətli nümunələrin qiyməti artıq 110 avro/g səviyyəsini keçib, bu isə kilogram üçün 110 000 avro deməkdir. Muzey səviyyəsində olan, şəffaf və təbii formaları olan moldavitlər isə bundan da baha qiymətə satılır.