Heydər Əliyevin iqtisadi inkişaf strategiyasında vergi siyasəti

Bu bir həqiqətdir ki, dünyada siyasətçilərin mütləq əksəriyyəti siyasi arenadan gedən­dən bir müddət sonra unudulur. Tarixdə qalmaq,  həm də getdikcə bu tarixə daha dürüst yazılmaq yal­nız tək-tək insanlara nəsib olur. Heydər Əliyev belə nadir şəxsiyyətlərdəndir. O, Müasir  Azər­bay­­canın me­marı və qurucusu oldu, fövqəlbəşər bir düha kimi xalqın sonsuz məhəbbətini qazandı, əbədi ­­yaşarlıq zirvəsinə ucaldı. Heydər Əliyevin fenomenal siyasi fəhmi və uzaq­görən­li­­­yi sayə­sin­də Azərbaycan dünya siyasi arenasında layiqli yer tutdu. ABŞ-ın tanınmış dövlət xadi­mi, politoloq, sosioloq Zbiqnev Bjezinski Heydər Əliyevi Azərbaycanda demo­kra­ti­ya­nın və fikir plüra­lizmi­nin, yeni iqtisadi və siyasi münasibətlərin qarantı adlandırmışdı. Demək yerinə düşər ki, demokratiyanın beşiyi sayılan ABŞ-da dövlətçiliyin əsasını qoyanlar hesab edir­dilər ki, cə­miy­­yətin taleyi idarə edən­lə­rin şəxsi key­fiy­yət­lərindən asılı olmamalıdır, çünki “insanlar heç də mələk deyil­lər”­. Bunu nəzərə alaraq onlar idarəetməyə “tə­­bii aristokratiyanın” cəlb olun­ma­sı­na, ictimai məna­­feyə qulluq etmə­yi ­­­­­hər şeydən­ üs­tün tutan şəxslərin rəh­bər vəzi­fə­lərə təyin edil­mə­­sinə qərar verirdilər. Ancaq tarix göstər­di ki, ida­­rə­­çi­­likdə sosial mən­su­biy­yət düşünüldü­yü qədər rol oyna­mı­r­, insan­la­rı­n,­ bü­töv­­lükdə dövlətin taleyi, ölüm ya olum mə­­­­sə­lə­si məhz rəhbərin əqi­dəsin­dən, fərdi key­fiy­­­yət­­­­lər­­­­­dən, bilik və ba­­­ca­rığından, yeri gələndə şəxsi istə­yi­n­­­­­dən ası­lı olur. Bunu Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin­ sö­y­­­lə­diyi “dövlət rəhbərləri ara­sın­dakı mü­na­sibət­lər bir çox cəhətdən ölkələr ara­sın­da­­­kı münasi­bət­­lə­ri də müəyyən­ləş­di­rir” fikri təsdiqləyir. Bu nöq­teyi-nəzərdən ümummilli li­der­i­miz Heydər Əliyev şəxsiy­yətinin çoxəsrlik dövlətçiliyimiz tarixin­də müs­təsna yeri vardır. Çıxılmaz böhran, aman­sız erməni işğalının acı­la­rı,qıtlıq yaşan­dı­ğı, sabitlik ol­mayan, dövlətin sütunları laxlayan bir zamanda xalq Heydər Əliye­vi kö­­­­­­mə­­­­­yə çağır­dı. Çünki onun birinci hakimiyyəti za­­manı ağır du­­ru­mda olan ölkəni dirçəltdiyini görmüşdü. Azər­­bayca­nın dün­ya bir­liyi tərəfindən müstəqil hü­quqi, demo­kratik bir dövlət kimi ta­nıt­­­­maq, möv­­cud po­ten­­si­­aldan istifadə etməklə iqtisa­diy­­­yatı müa­sir tələblər səviyyəsində mo­der­n­­ləş­dir­­mək ki­mi başlıca vəzifələri yalnız Heydər Əliyev   gerçək­ləş­dir­mə­yə qadir idi. Bu dövrdə Azər­bay­canın Silahlı Qüvvələri formalaşdırıldı, torpaq­la­rı­mı­zın müdafiə olunması ilə bağlı siyasi və diplomatik vasitələr işə sa­lın­dı, 1994-cü ilin mayında isə atəş­kəsə nail olundu. "Hərbi əmə­­­liy­­yat­­la­rın dayandırılması və Er­mə­nistan-Azərbaycan münaqişə­si­nin ni­zam­lan­ması istiqamətin­də apar­­­dığı məqsədyönlü dövlət siyasətində xid­mətləri­nə görə” Prezident Heydər­ Əliyev 1999-cu ildə Tür­kiyənin ən nüfuzlu “Atatürk Sülh Mükafatı­na" layiq görüldü.

Mövzu ilə bağlı mütəxəssis rəylərini, statistik məlumatları və tarixi sənədləri araşdırarkən Heydər Əliyevin 2001-ci ildə İTAR-TASS agentliyinin baş direktorunun birinci müavini, agentliyin şef-redaktoru Mixail Qusmana müsahibəsin­­də söylədiyi bu fikri diqqətimi cəlb etdi: “1969-cu ildə mən Azərbaycan Res­­­pub­likasının Mərkəzi Komitəsinə 1-ci katib tə­y­in edilən ərəfədə ölkə­nin iqtisadi vəziy­yəti çox mü­rəkkəb idi. Moskvada Azərbaycanın adı mənfi hallanır­­dı. DTK generalı kimi öl­kə­nin bütün­ pro­b­lem­lərin­dən xəbərdar olduğumdan işə başlayanda  əha­li ilə sıx görüşməyə, bölgələrə getmə­­yə, məsə­lə­ləri kö­kündən həll etməyə çalışdım. Məlum oldu ki, xalq elə bunu gözləyirmiş”.

Mixail Qusma­nın "D­ü­şü­­nü­rəm ki, yer üzündə Sizin kimi hakimiyyət­də olan adam az tapı­lar. Sizcə bu ha­ki­­­mi­y­­­­­­yə­tin dadı-tamı necədir?" sualına Heydər Əliyev­in cavabı belə olmuşdur: “Hakimiy­­yətin da­dı acı­dır, özü də lap çox acıdır. Bu məsələdə də fərdin şəxsi key­fiyyətləri özünü büruzə verir. Elə adam­lar var ha­ki­­miy­­­yət əldə etmək istəyir ki, özü üçün yaxşı həyat qursun, gözəl dincəlsin. Belələri üçün ha­ki­­miy­yət həqiqə­tən şirin ola bilər. Çünki onlar bu hakimiy­yətin xalqa nə ver­­­ə­cəyinin qayğısını çəkmirlər. Ola bilər ki, inkişaf et­miş Qərb dövlət­lə­rində dəqiq işləyən qanun­lar, möv­­cu­d quruluşun mexanizmi hakimiy­yət yükünü ki­fa­yət qədər xoş edir. Ancaq şəxsən mən heç bir şirin­lik hiss etmədim.”

Gərginliklərə rəğ­mən o, gecə-gündüz bütün varlığı ilə Azər­­­­baycanın inkişafına xidmət etdi, əv­vəlki illərdə ol­du­ğu kimi böyük uzaq­gö­rənliklə...

Heydər Əli­yevin I hakimiyyəti dövründə Azərbaycan SSRİ miqya­sın­da 12 dəfə bi­rin­­­ci­lik qazandı, 12 keçici bayraq əldə etdi. SSRİ-nin rəhbəri L.İ.Brejnev deyir­di: “Şiroko şaqaet Azerbay­djan” (Azərbaycan iri addımlarla addımlayır). O bu sözləri yalnız Azərbaycan haqqında demiş­dir. Bu Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında respublikada görülmüş real işlərin göstəricisi idi. Bu dövr tarixi­mizə iqtisadi və mədəni yüksəliş mərhələsi kimi daxil oldu.

1990-cı illərin əvvəlində kommunizm sisteminin dağılması nəticəsində demokratiya yo­lu­na qə­də­m qo­ymuş bir çox ölkələrdə iqtisadiyyatın bazar münasibətləri ilə tənzimlənməsinin tərəf­da­rı olan bəzi isla­hat­­çılar düşünürdülər ki, özəl sektor hər bir məsələni həll etmək iqtidarındadır, döv­lət idarə­­çi­li­yinə ehtiyac yox­dur. Lakin cəmiyyətin tərəqqiyə doğru inkişafında, sağlam iqti­sa­diy­yatın qurul­ma­sın­da dövlət ida­rə­çi­li­yi mühüm amil olduğunu bilən Heydər Əliyev idarəçiliyin tək­milləş­di­ril­­mə­­sini zəruri hesab edirdi: "Bu təkmilləşdirməni keçmiş sistemin əsasında apara bil­mə­­rik. Biz islahat­lara, bazar iqtisadiyyatına uy­ğun struktur yaratmalıyıq". Bazar iqtisadiy­yatı­na keçidin ən vacib şərtlərindən olan vergi münasibətlərinin tən­zim­­lən­mə­­si qarşıda duran vacib v­ə təxirəsalınmaz problemlərdən idi. Heydər Əliyev dövlətin dinamik iqti­sa­di inki­şafında vergi sis­te­minin mühüm rol oynadığını önə çəkdi: "Biz bazar iqtisadiyyatını ver­gi yolu ilə tənzimlə­mə­li­yik" prinsipinə əsasən Azərbaycan tari­xin­də bu vaxtadək mövcud olma­yan rəqabət qa­biliy­yə­t­li iqti­sadi sistemin forma­laş­ma­sı­na, adekvat vergi siya­sətinin, təkmil vergi qanun­veri­cili­yin, əl­ve­riş­li vergi mü­hitin və səmərəli vergi nəzarəti mexa­ni­zm­­lərinin yara­dıl­­masına nail oldu. 11 fevral 2000-­ci il tarixdə im­za­la­dığı fərmanıyla Baş Dövlət Vergi Müfət­tişliyinin bazasında Vergilər Nazir­liyi yaradıldı, Vergilər Nazirliyinin ali idarə­etmə orqanı kimi azad bazar münasibətlərinin inki­şafında rolu müəyyənləşdirildi. 2001-ci ildə döv­rün ən bö­yük uğuru kimi qiymətləndirilən Ver­gi Məcəlləsi qəbul edildi. Dünya standartla­rı­na cavab verən yeni qanun­veri­ci­lik bazasının yara­dıl­ma­sın­da ulu öndərin xidmətləri danılmazdır. Heydər Əliyevin 25.08.2000-ci il tarixli Fərmanı ilə Vergi­lər Nazirliyinə təhqiqat və istintaq aparılması sə­la­­hiyyətləri verildi. Bu fər­ma­nın icrası ilə əla­qə­dar Hüquq mühafizə orqanları ilə əlaqələndirmə Baş İda­rə­si­nin bazasında Vergi Cinayətlərinin İbti­dai Araşdırılması İdarəsi, sonra isə struktur dəyişiklikləri edi­lə­­rək Vergilər Nazirliyi ya­nın­da Vergi Cinayətlərinin İbtidai Araşdırılması Departamenti yaradıldı. Depar­ta­men­tin icraatında olan işlər üzrə 2001-ci ildən bu vaxta­dək dövlət büdcəsinə 108 milyon manat məbləğində vergi ödə­ni­lib. 2000-ci ildə MDB ölkələri arasında ilk olaraq məhz Azərbaycanda vergi orqanlarında vergi ödə­yi­ci­lərinə xidmət-Vergi təbliğatı, vergi məsələləri üzrə məlumat­lan­dır­­­ma şöbə­ləri, Vergilər Nazirliyinin rəs­mi İnternet səhifəsi, vətəndaşların maarifləndirilməsi məq­­sədilə "Vergilər" qəzeti, "2003-cü ildə isə "Azərbaycanın vergi xəbərləri" jurnalı fəaliyyətə başladı.

Hər zaman kadr siyasətini diqqət mərkəzində saxlayan Heydər Əliyevin tapşırığı ilə 2001-ci il­də vergi orqanları əməkdaşlarının peşə hazırlığı, yenidən hazırlanması və ixtisaslarının ar­tı­rıl­­ması, ver­­g­i sis­teminin formalaşdırılması, inkişafı və hüquqi təminatına dair elmi tədqi­qat­la­rın apa­rılması məq­­sə­dilə Vergilər Nazirliyinin Tədris Mərkəzi yaradıldı. Vergilər Nazirliyinin funk­si­onal idarə­etmə mexanizminin tək­milləşdirilməsi, vergi ödəyi­ci­­­­ləri­nin məlumatlandırılması və ver­gi təbliğatı təd­­bir­lərinin güclən­di­ril­mə­si, yerli vergi orqan­la­rın­da xid­mət işinin yüksək sə­viy­yə­də təşkilinin təmin olunması məqsədilə 2002-ci ilin sonunda Nazir­liyin mər­kəzi aparatında Vergi ödəyicilərinə xid­mət idarəsi təşkil edildi. İri vergi ödə­yici­lə­ri və xüsusi vergi rejimli müəs­si­sələrlə münasibətlərin daha səmərəli qurulması üçün İri Vergi Ödə­­yi­­ci­ləri ilə İş üz­rə De­par­ta­men­ti (hazırda Xüsusi Rejimli Vergi Xidməti Departamenti) yara­dıl­dı. Yeni idarəetmə modeli­nin qu­rul­ması məqsədilə 2002-ci ilin sonunda vergi sistemində geniş struktur isla­hat­lar həyata ke­çi­ril­di. Sistemlilik, çeviklik, operativlik, ko­­ordinasiya olunma və güc­lü təşkilati-ida­rə­et­mə mexa­niz­minin tətbiq edilməsi məqsədilə Bakı Şəhər Vergilər Departa­men­ti və rayonları əhatə edən 3 fi­lial, regionlar üzrə 12 Ərazi Vergilər İdarəsi yaradıldı, 2003-cü ildə "195" vahid telefon-məlu­mat xidməti istifadəyə verildi.

Vergi qanunvericiliyinin vahid bazasının yaradılması, onun daha da təkmilləşdirilərək bey­­­nəl­­xalq stan­dartlar səviyyəsinə çatdırılması, vergi yükünün aşağı salınması, vergidən ya­yın­ma hal­ları­nın aradan qal­dırılması və digər istiqamətləri əhatə edən vergi siyasəti nəti­cə­sin­də res­pub­­li­ka­­mı­zın iqti­sadi qüdrəti artdı, dövlət büdcəsi gəlirləri formalaşdı, ölkə iqtisadiy­ya­tın­da bazar mü­nasi­bət­ləri­nin bərqərar olması və dərinləşməsi, azad sahibkarlığın geniş vüsət alma­sı dönməz xa­rak­ter aldı. Odur ki, Heydər Əliyev deyirdi: "Bi­­­zim iqtisadiyyatda əldə etdiyi­miz nailiyyətlər əsasən, bazar iqtisadiyyatının nəticəsidir".

Azərbaycanı böhrandan stabil inkişaf yoluna çıxardan Heydər Əliyev kənd təsərrüfatının inki­şa­­­fı­­­nı yal­­nız məhsul istehsalını həyata keçirən bir sistem kimi deyil, bütövlükdə kəndin çox­fu­n­­k­­siya­lı­­­lı­ğı­nın qoru­­nub saxlanılması, ekoloji tarazlığın və alternativ məşğulluğun təmin edil­mə­­si baxı­mın­dan mü­­hüm hesab edir və bu sahənin dövlət tərəfindən davamlı şəkildə diqqətdə sax­la­nıl­­­ması­nı mil­li təh­­­­­­lükəsizliyin təmin edilməsinin başlıca şərti kimi də qiymətlən­di­rir­di. Aqrar se­k­to­run inki­şafı­nı sti­mul­laşdırmaq məq­sə­dilə Heydər Əliyevin verdiyi fərman və sərən­cam­lara əsasən kənd tə­sər­­rüfatı isteh­salçıları, torpaq ver­gi­si istisna olmaqla, bütün vergilərdən azad edildi, fiziki şəxslərin əma­nət­lə­ri üzrə ödənilən faiz məb­ləğ­lə­rin­dən gəlir vergisinin tutul­ma­sına güzəştlər tətbiq olundu, bank­ların, sığor­ta və təkrarsığorta şirkət­lə­ri­­­­nin mənfəətinin nizam­namə kapitalının artırılmasına yönəldilmiş his­səsi mənfəət vergisindən azad edildi.

Heydər Əliyev vergi siyasətində yersiz müdaxilə halları, qanunsuz yoxlama ilə audit ara­sın­­da hü­qu­qi sədd müəyyən etdi. Birincilərə qadağalar qoyulsa da, auditin təşkili və inkişafı üçün zə­ru­ri tədbirlər görüldü. Konstitusiya hüququna, mülki, inzibati, cinayət və maliyyə hüquqlarına isti­na­­dən inkişaf etdi­ri­lən vergi sisteminin normativ-hüquqi bazasında Heydər Əliyevin imzala­dı­ğı "İs­teh­sal, xidmət, maliyyə-kre­dit fəaliyyətinə dövlət nəzarətinin qaydaya salınması və əsas­sız yox­­la­­­maların qada­ğan edilməsi barə­də" 1996-cı il 17 iyun tarixli fərmanı, "Azərbaycan Respub­li­­ka­sın­da iqtisadi cina­yətkarlığa  qarşı müba­ri­zə sahəsində bəzi tədbirlər haqqında" 1998-ci il 27 yan­var ta­rixli sərən­ca­mı, "Dövlət nəzarəti siste­mi­nin təkmilləşdirilməsi və sahibkarlığın inkişafı sa­hə­sində sü­ni maneə­lə­rin aradan qaldırılması haqqın­da" 1999-cu il 7 yanvar tarixli fər­ma­nı, "Azərbaycan Res­pub­li­ka­sın­da korrupsiyaya qarşı mübarizənin güc­lən­dirilməsi haqqında” 2000-ci il 8 iyun tarixli fərmanı xüsusilə əhəmiyyət kəsb edir. Bu mövcud nəzarət sisteminin təkmil­ləşdirilməsini və nə­za­rət mexanizmlərinin bazar iqtisadiyyatının xüsu­siy­yət­lə­rinə uy­ğun­laş­dırılmasını təmin etməklə iqti­sa­di subyektlərin qanuni mənafelərinin qorunmasında mü­­hüm rol oynadı. Vergi Məcəl­ləsində əv­­vəllər tətbiq olunan 13 vergi növündən 9 vergi növü təs­bit olun­­du, əksər vergi növləri üzrə də­rə­cə­­lər aşağı salındı, aksizə cəlb olunan malların siyahısı azal­dıl­dı. Mənfə­ət vergisinin dərəcəsi 27 faiz­dən 20 faizə, ƏDV-nin dərəcəsi 20 faizdən 18 faizə en­di­rildi, fiziki şəxs­lərin gəlir vergisinin he­sab­­lanması mexanizmi sadələşdirilərək, bu verginin he­sablanma şkalası 6 pil­ləlidən 2 pilləliyə endirildi, iki vergi dərəcəsi (14% və 30%) saxlanıldı, fi­ziki şəxslərin vergiyə cəlb olu­nan aylıq gəlirlərinin maksimum həddi 2000 manatadək artırıldı.

    Heydər Əliyevin xarici siyasət strategiyasında  vergi sisteminin Avropa Birliyində tətbiq olu­­nan stan­­dartlar səviyyəsinə inteqrasiyası əsas prioritetlərdən idi. Vergilər Nazirliyi 2002-ci ildə Avro­pa­­­daxili Vergi Administrasiyaları Təşkilatına (İOTA) üzv oldu, 41 ölkə ilə "gəlirlərə və əm­la­­ka görə vergilərə mü­nasibətdə ikiqat ­­vergitutmanın aradan qaldırılması haq­qın­da­", "ver­gi­tut­ma sa­­hə­sin­­­də qarşılıqlı inzibati yar­dım haqqında" sazişlər imzaladı, İqtisadi Əmək­daş­­­lıq və İn­ki­şaf Təşki­la­tı­­na (OECD) üzv olan ölkə­lə­rin “Vergi məsələləri üzrə qarşılıqlı inzibati yar­dım haq­qın­­da” Stras­burq Konvensiyasına qoşuldu, Bey­nəl­xalq Antikorrupsiya Akademiyası (IACA), Beynəlxalq Vergi və İnvestisiya Mərkəzi (ITIC), İrlan­di­ya­nın Vergi İnstitutu, ABŞ-ın Bey­nəl­xalq İnkişaf Agentliyi (USAID), Avstriyanın Vergi Akademiyası ilə Vergilər Nazirliyinin Təd­ris Mərkəzi arasında ikitərəfli əməkdaşlıq yarandı.

     Məhz Heydər Əliyevin tə­şəbbüsü ilə həyata keçirilən islahat­lar sayəsində qısa tarix ərzin­də müstəqil Azərbaycan Respub­li­ka­sı­nın milli vergi sis­temi böyük inkişaf yolu keçdi. Bu gün Vergilər Nazirliyi beynəlxalq maliyyə insti­tut­ları və iqtisadi inkişaf təşki­latları tərəfindən inkişaf etmiş ölkə­lə­rin vergi qanunvericiliyinə adekvat olan müa­sir normativ-hüquqi, maddi-texniki ba­za­ya, yüksək peşə­karlığa malik kadr potensialına, səmərəli vergi inzibat­çı­lı­ğına əsaslanan bir institut kimi tanınır.

     Heydər Əliyev hər zaman xalqının bu günü­nü və sa­ba­hı­nı düşünürdü. Ona görə də “Azər­bay­can dün­ya­­­ya Günəş kimi doğacaq” deyirdi və bu amalla yaşa­dı, yaratdı. Toq­qu­şan ma­­raq­­­­­­lar fonunda Azər­bay­can iqtisadiyyatı­nın əsas istiqaməti olan neft stra­­­­­­te­gi­ya­­sının həyata keçi­­ril­­­­mə­si­nə nail oldu. 1994-cü il­də imzalanan “Əsrin Müqaviləsi”Azərbaycanda xarici sərma­yə inves­­tisi­ya­la­­rın qo­yulmasına zəmin yarat­dı.Əlverişli geosiyasi mövqeyə malik olan Azər­bay­ca­nın açıq dənizə çı­xışı olmasa da bey­nəl­xalq ba­zar­­lar­dan təcrid olunmadı, tranzit nəqliyyat dəh­liz­ləri inkişaf etdiril­di. 1998-ci  il­dən başlaya­raq "İpək Yolu"nun Avropa-Qafqaz-Asiya magistral dəh­lizinin Azərbaycanda mərkəzi mövqe tutması Avropa ölkələri ilə səmərəli iqti­sadi əlaqələrin inkişafına zəmin yaratdı. Prezident Heydər Əliyev İpək Yolunun bər­pası sahə­sin­də fəaliyyətinə, böyük zəhməti və qətiyyətli mövqeyinə görə Türkiyənin "İpək Yolu Təchizat Mərkə­zi" və "İpək Yolu Fondu" tərəfindən 1998-ci ildə "Böyük Lider" mükafatına la­yiq görüldü və "İpək Yolu Fon­du"nun fəxri sədri seçildi.

"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir" deyən Heydər Əliyevin ideyaları bəh­rə­­si­ni verir. Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf dinamikası beynəlxalq diqqət mərkəzindədir. Dünya Bankı (DB) və Bey­nəl­­xalq Maliyyə Kor­porasiyası (BMK) tərəfindən hazırlanan və biznes mü­­­hi­ti­nin əlverişli­li­yi üzrə qiymətlən­dirməni özündə əks etdirən "Doing Business 2009" hesa­ba­tın­­­da Azərbaycan biznes mü­hitinin yaxşılaşdırılması sahəsində Ən İslahatçı Ölkə elan edilmişdir.

  DB, BMK və “Pricewaterhouse Coopers” auditor şirkətinin təqdim etdiyi “Paying Taxes 2012” (Ver­gi­lə­rin ödənilməsi-2012) renkinq cədvəlində Azərbaycan 183 ölkə arasında 77-ci yeri tutub, ver­­gi ödə­nişlərinin sadəliyi üzrə vəziyyətini 26 mövqe yaxşılaşdırıb, ümumi vergi qoyuluşu üzrə rey­­tinq­də 94-cü, vergi ödənişləri üzrə 63-cü, vergi öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi müddəti üzrə  96-cı ye­ri,vergi ödənişlərinin yekunu üzrə 18-ci, gəlir vergisinin ödənilməsi üzrə 1-ci yer tu­tub. Azərbaycan digər vergi ödəmələri üzrə 5-ci mövqedə qərarlaşıb. 2012-ci ildə dövlət büdcəsinə ver­gi ödəniş­ləri­nin həcmi 2000-ci illə müqayisədə 12 dəfə artıb.

   Ötən il Azərbaycan vergi ödəniş­lə­ri­nin sadəliyi üzrə reytinqdə 103-cü, vergi ödəmələri üzrə 60-cı, vergi öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi müddəti üzrə isə 128-ci yerdə, ümumi vergi qoyu­lu­şu üzrə 95-ci mövqedə idi.

   Artıq Azərbaycan iqtisadi inkişafın yeni mərhələsindədir: ölkədə texnoloji və innovativ iqtisadiy­ya­ta yönəldilmiş siyasət həyata keçirilir və vergi sistemi ən dinamik islahat apa­­rı­lan sa­hə­lər­dən biridir. Vergilər Nazirliyi dövlət qurumları arasında ən çox sayda elekton xid­mət təq­dim edən orqan­dır. Avto­mat­­­laşdırılmış Vergi İnformasiya Sistemi (AVİS) də 2006-cı il­dən tətbiq olunur.

   Vergi siyasətinin başlı­ca prinsipi olan vergilərin məcburi yığılmasından könüllü ödə­nil­mə­­­­si sis­teminə keçid zamanı insan re­surs­­larının inkişafı diqqət mərkəzində saxlanılır. "Azər­bay­can Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”na əsa­sən bü­tün rayonlarda vergi ödəyicilərinə xidmət ter­minalları yaradılır. "Elektron hökumət" layi­həsi çər­çi­­vəsində bu terminallar vasitəsilə əhalinin müxtə­lif dövlət orqanlarının elektron xidmətlərindən isti­fadəsi mümkündür. Ümumtəhsil məktəblərdə vergi­lə­rə aid məsə­lə­lə­rin tədrisini səmərəli şəkildə həyata keçirmək məqsədi ilə 54 metodiki kabinet yaradılıb.

              Vergilər Nazirliyinin "2011-2015-ci illərdə vergi ödəyicilərinə xidmətin inkişaf kon­sep­si­ya­sı"na əsasən “195” telefon məlumat xidmətinin digər dövlət qurumlarının məlumat xidmətinə inte­­qrasiya olunması, vahid prefiks nömrəli TMX-nin təşkil edilməsi üzərində iş aparılır. İqtisadi İnkişaf Nazirliyi “195” nömrəli telefon məlumat xidmətinə 2009-cu ildə qoşulub (195-2).

Dövlətimizin “Azərbaycan-2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasında əsas hədəflərdən biri budur ki, konsepsiyanın əhatə etdiyi dövr ərzində makroiqtisadi siyasətin koordinasiyası güc­lən­­di­ri­lə­cək, maliyyə dayanıqlılığı baxımından optimal makro-fiskal çərçivə formalaşdırılacaq və ade­kvat pul siyasəti apa­rılacaqdır. İqtisadi sistemin rəqabət qabiliyyətinin daha da artırılması məq­sə­dilə tədricən passiv vergi siya­sətindən aktiv vergi siyasətinə keçid təmin ediləcək, vergi dərə­cə­ləri­nin optimallaşdırılması isti­qa­məti­ndə həyata keçiriləcək tədbirlər sahibkarlıq fəaliyyəti üçün əl­ve­rişli mühitin yaradılmasına kömək edə­cəkdir.

Bu nəticələrin qorunub saxlanması və səmərəliyinin daha da artırılması onu göstərdi ki, Azər­baycanın mövcud vergi inzibatçılığı tam olaraq iqtisadi sistemə uyğundur. Vergi me­xa­­nizm­­lə­ri­­nin daim təkmilləşdirilməsi nəticəsində artıq vergi sisitemi fiskal funksiya daşımaqla ya­na­şı, iqtisadiyyatın tənzimlənməsi və stimullaşdırılmasının təsirli vasitəsinə çevrilib. Ulu öndərimiz Heydər Əliyev düşündüyü kimi müstəqil Azərbaycan çiçəklənir, investisiyalar həm pay­taxt Bakıya, həm regionların inkişafına yönəldilir. Ölkə iqti­sa­diy­­ya­tı­na qoyu­lan in­ves­­tisiyalar Azər­baycana tək müasir texnika və texno­logiyanın gətiril­məsi­lə və iq­ti­sadiyyatın gələcək in­ki­şafını təmin etməklə bitmir, mü­tə­rəq­qi idarə­etmə təcrübəsinə yi­yə­lən­mək­lə milli iq­ti­sa­diyyatı­mı­­zın dünya tə­sər­rüfat sisteminə inte­qrasiya prosesini sürətləndirir. Ən əsası isə budur ki, bütün strateji məqsədlərin həyata keçirilməsinə yönəldilən sosial-iqtisadi siyasətin ana xəttini əhalinin həyat səviyyəsinin daha da yüksəldilməsi təşkil edir. Bu isə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin ən böyük arzusu idi, elə xalq da bunu istəyir, bunu gözləyirdi...

Qeyd: Məqalə Vergilər Nazirliyinin “Vergilər” qəzetinin və Azərbaycan Mətbuat Şurasının "Heydər Əliyev və Azərbaycanda vergi siyasəti" mövzusunda keçirdiyi müsabiqəyə təqdim etmək üçün hazırlanıb.

Səidə Hüseynova

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü