Toğrul Nərimanbəyov: “Şuşaya qonaq kimi getməcəyəm” - MÜSAHİBƏ

SSRİ və Azərbaycanın xalq rəssamı, Fransada yaşayan dünya şöhrətli azərbaycanlı rəssam Toğrul Nərimanbəyovun APA-ya müsahibəsi

- Toğrul müəllim, vaxtınızın çoxunu xaricdə keçirirsiniz. Azərbaycan üçün darıxmırsınız?

- Bəli, vaxtımın çoxunu xaricdə oluram. Azərbaycan üçün darıxmamaq qeyri-mümkündür. Əlbəttə ki, darıxıram. Bilirsiniz, Azərbaycan güclü auraya malik olan ölkədir. Bura neft ölkəsidir və buranın təbiəti rəssamı ilhamlandırır. Əsasən də Bakını qeyd etmək istəyirəm, çünki bu şəhər həm rəngləri, həm də ritmi hiss etməyə kömək edir. Bu bizim əksər rəssamlarımıza xas olan bir xüsusiyyətdir. Mən xaricdə yaşayıram və çox zaman yollarda oluram. Ona görə də bu fərqi daha tez görürəm. Bakıya gələndə özümdə çox böyük ruh yüksəkliyi, yaradıcılıq qüvvəsi hiss edirəm. Bir sözlə, Vətənim məni ilhamlandırır.

- Yəqin ki, Azərbaycan rəssamlıq məktəbinin bugünkü durumundan xəbərdarsınız.

- Hazırda ümumiyyətlə dünya incəsənətində, xüsusən də rəngkarlıqda çox böyük eniş hiss olunur. Bu da onunla bağlıdır ki, xalqların çoxu öz milli adət-ənənələrini itiriblər. Keçmişi danmaq olmaz. Keçmişi danmayıb, onun üzərində inkişaf qurmaq lazımdır.

- Bəs gənc rəssamların yaradıcılığı necə Sizi qane edirmi?

- Gənc rəssamın öz xüsusi yaradıcılıq xəttini hiss etməsi çox vacibdir. Bizim gənclik üçün, məsələn caz janrında işləyən musiqiçilərə hər şeyi Qərbdən təkrarlamaq xasdır. İndividuallığı, milli koloriti saxlamaq çox vacibdir. Miniatür sənətinin öz ruhu var, bu, böyük bir fəlsəfədir. Nizami, Füzulinin poeziyasına oxşar bir fəlsəfə. Bu hissiyyat xüsusən Şərq xalqlarına məxsusdur. Milliliyi bu nöqteyi-nəzərdən anlamaq lazımdır. Çox təəssüflənirəm ki, gənclik moda arxasınca gedir. Gənc rəssamların çox yüksək rəng hissiyyatları var, amma onlar abstraktsianizmi təkrarlayırlar. Abstraktsianizm çox yüksək səviyyəli incəsənətdir. Bu yolu ancaq layiq olan rəssam getməlidir. İstənilən fiqurativ rəngkarlıqda da abstraksiya var. Hər şey təkrarlananda dəyərini itirir.

- Gənc rəssamlar arasında Sizin davamçılarınız varmı?

- Gənc rəssamlar arasında mənim stilimi təkrarlamaq istəyənlər var, ancaq bu yolda çox çalışmırlar. Mənim üslubum çox mürəkkəbdir, çünki o həyatı, təkamülü, təbiəti yiyələnməyə əsaslanır və onu həmin an qavramaq çox çətin bir şeydir. Çünki o bütün dünya incəsənətinin nailiyyətlərini özündə birləşdirir. Mən rəsmi elə çəkirəm ki, Qərbdə öz rəsm əsərimi abstraksianistlərin sırasında təqdim edəndə onlar mənim yanımda solğun görünürlər. Məndə abstraktı görmək bacarığı var. Bu da rəngkarlar üçün ən vacib olan xüsusiyyətdir. Avropa akademiyalarında olarkən müşahidə etmişəm ki, təhsilin əsasında ənənələrin öyrənilməsi dayanmır. Bu da rəssama müstəqillik verir. Hesab edirəm ki, bu müstəqillik yox, əksinə boşluqdur. Rəngkarlıqda çox böyük qanunlar var, bu qanunların üzərindən saymayana keçmək olmaz. Sadəcə onları daha da inkişaf etdirmək lazımdır. Rəssam getdiyi yolda özü nələrisə kəşf etməlidir, bu kəşfi başqalarından gözləməməlidir.

- Hazırda özünüz haradasa dərs deyirsinizmi?

- İndi yox, çünki hazırda mənim çoxlu ideyalarım var. Bu gün əsas istəyim həmin ideyaları həyata keçirməkdir. Amma müəllim işləmək çox maraqlıdır. Rəssamlıq insanın qanında, canında olmalıdır. Bu sənət məcburi və ya digər amillərlə heç zaman başa gələ bilməz.

- Sirr deyilsə, həyata keçirmək istədiyiniz ideyaları, planları bilmək olarmı?

- Əlbəttə deyə bilərəm. Mən bir müddət Səmərqənddə yaşamışam. Səmərqənddə yaşayarkən Teymurləng haqqında çox materiallar toplamışam və onunla bağlı bir layihə həyata keçirməliyəm. Biz Səttar Bəhlulzadə və Rasim Babayevlə birgə Abşeronu gəzmişik. Həm bununla, həm də Teymurlənglə bağlı məndə bir çox eskizlər var, mən onları rəsmə köçürməliyəm. Hazırda əsas istəyim budur və bunu yaxın vaxtlarda həyata keçirmək niyyətindəyəm. Teymurləngin dövrü ilə bağlı tarixi əsər yaratmaq istəyirəm.

- Bakıda yaxın zamanlarda sərginiz təşkil olunacaqmı?

- Yeni əsərlərim var, onları hələ göstərməmişəm Daha sakit və rahat bir vaxtda onların sərgisini təşkil edəcəyəm. Parisdə Azərbaycana və Abşerona həsr olunmuş silsilə əsərlərim var. Bu əsərlərim 30 kvadratmetr sahəni əhatə edir. Nə vaxtsa mən bu əsərləri Bakıda sərgiləyəcəyəm. Bu istəyimi bir il içində həyata keçirməyi çox istəyirəm.

- Parisdə və ya Bakıda öz qalereyanızı açmağı düşünürsünüzmü?

- Bəlkə də, niyə də olmasın. Ola bilsin Parisdə qalereya açdım. Bakıda şəxsi qalereyamı açsam, bunu İçərişəhərdə edəcəyəm. Mən 15 yaşımdan İçərişəhəri çəkməyə başlamışam. Yadımdadır ki, evlərin damına çıxıb İçərişəhərin görüntülərini kağız üzərinə köçürdürdüm. Hər zaman öz şəkillərimdə İçərişəhərin bütün gözəlliyini göstərirəm, bu, hələ də davam edir. Azərbaycandan, İçərişəhərdən uzaqda yaşamam, bütün bunları yaddan çıxarmaq demək deyil. Bütün yaradıcılığım boyu Azərbaycanla, İçərişəhərlə bağlı çoxsaylı əsərlər yaratmışam və bu hər zaman belə olacaq.

- Şuşalısınız... Ürəyinizdən Şuşaya getmək keçirmi?

- Əlbəttə. Şuşa bir möcüzədir, bizim möcüzəmiz. Şuşanı unutmaq, oranın gözəl təbiəti üçün darıxmamaq mümkün deyil. O zamanlar vaxt tapan kimi ilk növbədə Şuşaya gedib Şuşanın gözəlliyindən ilham alırdım. Əminəm ki, güc-tez ədalət bərpa olunacaq, torpaqlarımızı geri qaytaracağıq. Dünya birliyi Qarabağın kimə məxsus olduğunu yaxşı bilir, torpaqlar öz yiyəsinə qaytarılmalıdır. Mənim babam və atam Şuşadandır. Atam işlə bağlı olaraq sonradan Almaniyaya göndərilib. O, Fransada, Tuluza şəhərində təhsil alıb. Sonra isə Azərbaycana qayıdıb, mühəndis kimi çalışıb və Mingəçevir su-elektrik stansiyasını tikib. Atam 1937-ci ildə repressiya qurbanı olub.

- Azərbaycanın bir qrup ziyalısı Dağlıq Qarabağa səfər etdi. Sizə də Dağlıq Qarabağa, Şuşaya getmək təklif olsaydı, qəbul edərsinizmi?

- Yox, Şuşaya qonaq kimi getmərəm, oranın sahibi kimi gedəcəyəm. Bu cür səfərlərdə belə çıxır ki, onlar Şuşanın sahibidirlər, biz isə qonağıq. Axı ora bizim torpağımızdır, Şuşa bizimdir, bax bunu dünyaya çatdırmalıyıq. Ancaq mənə hələlik Şuşaya getmək təklif olunmayıb. Bəlkə də daha çox xaricdə olduğum üçün məni dəvət etmirlər. Şuşa bizimkidir və torpaq sahibinin olmalıdır. Şuşa qaytarılsa, gedib orada yaşayacağam. Şuşadan gözəl şəhər tanımıram...