Maqnit qasırğaları Yer üçün təhlükəyə çevrilir

Rusiya Elmlər Akademiyası Kosmik Tədqiqatlar İnstitutunun Günəş Astronomiyası Laboratoriyası və Günəş-Yer Fizikası İnstitutunun alimləri Günəşin cənub yarımkürəsində böyük tac dəliyinin səbəb olduğu geomaqnit aktivliyinin artması barədə xəbərdarlıq edirlər.

Lent.az-ın xarici mediaya istinadl axəbərinə görə, 2025-ci il mayın 17-də Yerə təsir etməyə başlayan fenomen kosmik hava və planetin maqnit sahəsinə təsir göstərməkdə davam edir.

Tac dəliyi günəş tacında plazma sıxlığı və temperaturu azalmış, maqnit sahəsinin pozulduğu, günəş plazmasının günəş küləyi kimi kosmosa qaçmasına imkan verən bölgədir. Mayın 18-də Yer maqnit qasırğaları üçün şərait yaradan ekstremal xüsusiyyətlərə malik bu plazmanın axınına tamamilə batırılır.

Günəş küləyinin xüsusiyyətləri

Alimlərin fikrincə, Yerə yaxın günəş küləyinin sürəti 700-800 km/saata çatır, bu da adi dəyərlərdən demək olar ki, iki dəfə çoxdur. Ətrafdakı qazın temperaturu selsi üzrə yarım milyon dərəcəyə və ondan yuxarı qalxıb ki, bu da normadan beş dəfə yüksəkdir. Bu cür şərait geomaqnit pozğunluqları ehtimalını əhəmiyyətli dərəcədə artırır.

Mayın 18-i səhər saatlarından etibarən Yerin maqnit sahəsinin vəziyyətini əks etdirən geomaqnit indeksləri qeyri-sabit vəziyyətdən xəbər verir ki, sarı və yaşıl zonalar arasında dəyişir. Alimlər qeyd edirlər ki, yaxın günlərdə maqnit qasırğalarının baş vermə ehtimalı 30-40 faiz təşkil edir.

Maqnit qasırğalarının sağlamlığa təsiri

Maqnit qasırğaları meteohəssas insanlara nəzərəçarpacaq təsir göstərə bilər. Ümumi praktikant Lyudmila Lapa izah edir ki, damar xəstəlikləri olan, insult və ya infarkt keçirmiş insanlar xüsusilə həssasdırlar.

Mümkün əlamətlərə aşağıdakılar daxildir:

• Baş ağrıları;

• Zəiflik və artan yorğunluq;

• Artan qan təzyiqi;

• Damar spazmları.

Qasırğalar zamanı mənfi təsirləri minimuma endirmək üçün tövsiyə olunur:

• Həkiminizin təyin etdiyi dərmanları qəbul edin;

• Yüngül və sağlam qidalar yeyin;

• Stress və fiziki həddindən artıq gərginlikdən çəkinin.

Tac dəliyi Yerə necə təsir edir?

Tac dəlikləri, günəş alovlarından fərqli olaraq, 2024-cü ilin mayında baş verdiyi kimi, G5 səviyyəli ekstremal maqnit qasırğalarına səbəb olmur, lakin orta güclü qasırğaları (G1-G3 səviyyələri) işə salmağa qadirdir. Günəş küləyinin sürətindəki kəskin dəyişikliklər dəliyin mürəkkəb quruluşu ilə Yerin maqnit sahəsini silkələyir və bu da geomaqnit pozuntularına səbəb olur.

Alimlər vurğulayırlar ki, 2024-cü ildə zirvəyə çatan hazırkı günəş tsikli aktivliyini davam etdirir. Maksimum aktivlik keçsə də, 2025-ci ildə, xüsusən də Yerin tac dəliklərinin təsiri altında olduğu dövrlərdə müntəzəm olaraq maqnit qasırğaları baş verəcək.

Proqnoz və tövsiyələr

Günəş Astronomiya laboratoriyasının məlumatına görə, Yer ən azı bu həftənin sonuna qədər tac dəliyinin təsir zonasında qalacaq. Qasırğaların dəqiq tarixləri və gücü hələ də zəif proqnozlaşdırıla bilər, lakin elm adamları Kp geomaqnit indeksinə və hətta orta enliklərdə nəzərə çarpan qütb işıqlarının proqnozlarına nəzarət yeniləmələrini məsləhət görürlər.

Meteohəssas insanlar üçün həkimlərin tövsiyələrinə əməl edərək, mümkün tufanlara əvvəlcədən hazırlaşmaq vacibdir. Bundan əlavə, geomaqnit pozğunluqları müvəqqəti olaraq peyk naviqasiyasının və radio rabitəsinin işinə təsir göstərə bilər ki, bu da texniki sistemlərin operatorları tərəfindən nəzərə alınmalıdır.