Dörd günlük iş həftəsi: bütün dünyada necə dəyişir?

Niyə dörd günlük iş həftəsi işçilərin məhsuldarlığını artıra bilər, lakin biznesin bütün sahələri üçün həmişə keçərli deyil?

Dörd günlük iş həftəsi bütün dünyada populyarlıq qazanır. Getdikcə daha çox ölkə buna işçilərin məhsuldarlığını artırmaq, rifahı yaxşılaşdırmaq və iş-həyat balansına nail olmaq yolu kimi baxır.

Lent.az-ın xarici mətbuata istinadla xəbərinə görə, bəzi ölkələrdə bu təşəbbüs artıq qanunla təsbit olunub.

4 Day Week Global təşkilatı 2023-cü ilin sonunda Almaniyada kampaniyasına başlayaraq bu ideyanı təbliğ edən aparıcı qüvvəyə çevrilib. O, işçilərin əmək haqqının 100 faizini aldığı, standart saatlarının 80 faizini işlədiyi, lakin məhsuldarlığının 100 faizini qoruduğu “100-80-100” prinsipini təbliğ edir.

İspaniya, Böyük Britaniya və Portuqaliyada aparılan təcrübələr göstərib ki, iş vaxtının azaldılması nəinki səmərəliliyi azaltmır, həm də işçiləri daha motivasiyalı və məmnun edir.

Dördgünlük iş həftəsinin tətbiqinə yanaşma müxtəlif ölkələrdə fərqlidir. Yaponiyada bu model 2025-ci ilin aprelindən Tokioda dövlət qulluqçuları üçün normaya çevriləcək və bu, aşağı doğum səviyyəsinin və işçilərin həddindən artıq işləməsi probleminin öhdəsindən gəlməyə kömək etməlidir.

Belçika 2022-ci ildən etibarən həftədə 4 gün işləmək seçimini qanuniləşdirərək, 40 saatlıq iş həftəsini qoruyaraq, işçilərə cədvəllərini planlaşdırmaqda daha çox azadlıq verib. Almaniya onlarla şirkətin iştirakı ilə 6 aylıq təcrübə aparıb və onların əksəriyyəti bu formatda işləməyə davam etmək istəyini bildirib.

İslandiya 2015-ci ildən 2019-cu ilə qədər araşdırma aparıb və 2022-ci ilə qədər işçilərin yarıdan çoxu yeni rejimə keçib və bu, onların rifahına müsbət təsir edib.

Danimarkada rəsmi olaraq dördgünlük iş həftəsi tətbiq edilməyib, lakin burada orta iş həftəsi cəmi 37 saatdır.

Avstraliyada 26 şirkət bu modeli 2022-ci ildə sınaqdan keçirməyə başlayıb və İspaniyada hökumət şirkətləri iş həftəsini qısaltmağa təşviq edərək proqramı dəstəkləyir.

Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri hələ dörd günlük həftəni ümumi normaya çevirməyib, lakin Şarja əmirliyində dövlət qulluqçuları 2022-ci ildən bu şəkildə işləyirlər.

Hollandiyada çevik iş saatları qanunla təsbit olunub və orta iş həftəsi 29 saat təşkil edir.

Böyük Britaniya onlarla şirkətdən minlərlə işçinin cəlb olunduğu dünyanın ən böyük təcrübəsini həyata keçirib və onların bir çoxu sonradan dörd günlük formatdan tamamilə imtina ediblər.

Bütün bu misallar dünyanın daha qısa iş həftəsinə doğru sürətlə getdiyini göstərir. İqtisadiyyat dəyişir və getdikcə daha çox ölkə dərk edir ki, məhsuldarlıq işə sərf olunan saatların sayı ilə deyil, yerinə yetirilən tapşırıqların keyfiyyəti və işçilərin məmnunluq səviyyəsi ilə müəyyən edilir.

Dörd günlük iş həftəsi məhsuldarlığı və işçilərin məmnunluğunu artıra bilər, lakin bu, bütün müəssisələr üçün uyğun deyil. Səhiyyə, nəqliyyat və pərakəndə satış kimi 24 saat xidmət göstərən sənayelərdə iş saatlarının azaldılması xidmət keyfiyyətinin qorunmasını çətinləşdirəcək. İstehsal və logistika sahəsində bu, gecikmələrə və xərclərin artmasına səbəb ola bilər.

Müştəri xidməti üçün sürətli cavab vacibdir və dörd günlük iş həftəsi mütəxəssislərin mövcudluğunu azalda bilər. Bundan əlavə, heç də bütün şirkətlər işlərin bərabər paylanmasını təmin edə bilmir, bu da işdən artıq vaxta səbəb ola bilər. Nəticə etibarı ilə həyata keçirilməsinin müvəffəqiyyəti biznesin xüsusiyyətlərindən və iş proseslərinin təşkilindən asılıdır.