Nazir qızı: "Həmin adam dərhal işini itirər..."

Azərbaycanın Səhiyyə naziri Oqtay Şirəliyevin qızı, Moskva vilayəti qubernatorunun mədəniyyət məsələləri üzrə müşaviri, Moskva Dövlət Beynəlxalq Əlaqələr İnstitutunun professoru Nərmin Şirəliyevanın APA-nın Moskva müxbirinə müsahibəsi 

- Nərmin xanım, Sizin haqqınızda Azərbaycan oxucusunda məlumat çox azdır. Azərbaycanın Səhiyyə nazirinin qızı olduğunuz və vaxtı ilə Moskva vilayətinin Mədəniyyət naziri, indi isə Moskva vilayətinin qubernatorunun mədəniyyət məsələləri üzrə müşaviri olduğunuz məlumdur. Özünüz haqqınızda məlumat verməyinizi istərdim. Moskva Dövlət Beynəlxalq Əlaqələr İnstitutunu (MQİMO) bitirdiyinizi və uzun müddət "Kultura" kanalında çalışdığınızı bilirik...

- Mən, MQİMO-nin beynəlxalq jurnalistika fakültəsini bitirmişəm. Hələ tələbəlik illərində "Kultura" qəzetində aktiv işləyib, digər nəşrlərdə də çap olunmuşam, TASS agentliyində təcrübə keçmişəm. İnstitutu bitirəndən sonra bir il "Kultura" qəzetində beynəlxalq şərhçi işləmişəm. 1997-ci ildə Rusiyanın görkəmli rejissoru Yevgeni Ginzburqla ailə həyatı qurmuşam. Elə həmin il "Kultura" kanalı yaradılıb və onun ilk rəhbəri o zaman beynəlxalq məzmunla dolu mədəniyyət sahəsində parlaq, ağıllı jurnalistikanı təcəssüm etdirən bir insan - Mixail Şvıdkoy olub. Gənc telekanalın komandasında mən də yer aldım. Bu, çox maraqlı idi. Televiziya gəncliyimin son dərəcə xoşbəxt bir vaxt olduğunu söyləyə bilərəm: bənzərsiz insanlarla görüşlər, bütün dünya üzrə maraqlı ezamiyyətlər, ilk studiya verilişlərim. "Xudsovet" proqramı ortaya çıxdı, studiyada müsahibə, proqramı həmkarlarımla birlikdə aparırdım. Lakin fikrimcə, reportyor işi gənclər üçündür. 40 yaşa yaxın başqa hansısa formata - müəllif, analitik jurnalistika, ya idarəçilik, ya da inzibati işə keçmək tələbatı yaranır. Bir qayda olaraq, bu, televiziyada çox fəal işləyən insanlarda olur. Mən, tədricən Moskva vilayətinin İctimai Palatasında işləməklə qubernator Andrey Vorobyovun komandasına qoşuldum və regional hökumətdə fəaliyyətimin yeni, heç də az maraqlı olmayan bir dövrü başladı.

- Jurnalistika sənətini özünüz seçmisiniz, yoxsa valideynləriniz istiqamət verib?

- Mənim humanitar elmlər sahəsində bacarığımın olduğu məlum idi. Məktəb vaxtı ən çox sevdiyim fənn ingilis dili olub. Dili asan qavramışdım, Avropa ədəbiyyatını həvəslə oxuyurdum. Tarix, dillər, ictimai elmlər-bütün bunlar mənim maraq dairəm idi. Yeri gəlmişkən, Bakıda 27 nömrəli ingilis dili təmayüllü məktəbi bitirmişəm. Əlbəttə ki, repetitorlarla məşğul olmuşam, lakin təhsil bazam mükəmməl olub. MQİMO-ya qəbul olunmaq ideyası olduqca məntiqli, jurnalistika fakültəsi isə yaradıcılıq sahəsindəki istəklərimə ən uyğunu idi. Paralel olaraq Bakıda Xarici Dillər İnstitutuna da imtahan verdim. Lakin MQİMO-ya beş imtahandan 24 bal toplayanda, qərar artıq qəbul olunmuşdu. 16 yaşımda MQİMO-ya qəbul olub, Moskvaya köçdüm. İndi 45 yaşım var. Artıq 30 ildir, Rusiyada yaşayıb, fəaliyyət göstərirəm.

- Bugünkü Azərbaycan jurnalistikası ilə tanışsızmı? Müasir Rusiya jurnalistikası ilə müqayisədə nə deyə bilərsiniz?

- Azərbaycan jurnalistikası ilə yaxşı tanış olduğumu deyə bilmərəm, axı, mən Rusiyada yaşayıram, işləyirəm. Bununla belə, mənə elə gəlir ki, hamının problemləri eynidir: jurnalistikanın ümumi səviyyəsi düşüb, çoxlu sarılıq, səriştəsizlik, yoxlanılmamış faktlar, açıq yalanlar. Artıq bir neçə ildir ki, MQİMO-nun professoruyam, öz jurnalistika fakültəmdə dərs deyirəm və çox çalışıram ki, övladlarım - tələbələri başqa cür adlandıra bilmirəm, onları bu şəkildə qəbul edirəm, oğlumla eyni yaşadırlar - seçdikləri peşəyə ciddi və məsuliyyətlə yanaşsınlar. Mənim bu gün boş dedi-qodulara, qeybətlərə, mənasız söhbətlərə xərclənən resurslara-virtual saatlara və ya adi kağızlara heyfim gəlir. Jurnalistika öz maarifçilik funksiyasını itirir. Bu, çox qorxuludur.

- Siz Rusiyanın media məkanında çalışmış, barmaqla sayılacaq azərbaycanlı jurnalistlərdən birisiniz. Niyə Rusiya mediasında fəaliyyətinizi davam etdirmədiniz? Nəzərə alaq ki, Azərbaycana düşmən olan ölkənin, Ermənistanın nümayəndələri Rusiyanın media sahəsini, belə desək, zəbt ediblər.

- Bu sual çox sadəlövh səslənir, eləcə də cavab verəcəyəm. Bilmirəm, orada kim nəyi zəbt edib, - ümumiyyətlə, “sui-qəsd nəzəriyyəsi”nin tərəfdarı deyiləm, - bu gün "şəxsi heç nə, sadəcə biznes" əsas qanundur, yaxşı satılan qazanır. “Yerlibazlıq” prinsipi peşəkar mühitdə işləmir. Heç işləmir. Ən azı 25 illik professional həyatım boyu bir dəfə də olsun kiminsə nəyisə istisnasız olaraq əslən haradan olmasına və ya mənşəyinə görə aldığını görməmişəm. Düzünü deyim, mən özüm də həyatımda bir çobanyastığı çiçəyini belə hədiyyə almamışam. Əlbəttə ki, bunu obrazlı şəkildə deyirəm. Taleyimdəki bütün çobanyastığı, qızılgül və səhlab çiçəyi işimə göstərdiyim zəhmətkeş, ciddi və vicdanlı münasibətlə qazanılıb. İndi yadıma salmaq istəyirəm ki, bu barədə nəsə bu cür bir şeyi xatırlayım, alınmır, çünki yoxdur. Bizim bir televiziya layihəmiz vardı. Bu barədə Sergey Bezrukovla (Rusiyanın Xalq artisti - red.) zarafatlaşırdıq ki, layihə ilə bağlı Timur Vanşteynə (Rusiyanın NTV kanalının baş prodüseri) deyək, axı o, bakılıdır, mənimlə dialoqa gedəcək. Bildiyim qədər Sergey onunla danışıb və bu məsələ heç nə ilə bitib, görüş baş tutmayıb. Sualınızın məntiqinə görə, bu ona görə baş tutmayıb ki, NTV Keosayanın (Tiqran Keosayan - milliyyətcə erməni, rusiyalı kinorejissor - red.) ərazisidir? Əlbəttə ki, yox. Bütün bunlar çox ciddi biznesdir. Rusiyada yaşayan və işləyənlərin heç biri öz professional qərarlarını digər ölkənin, hətta doğulduğu doğma ölkəsinin siyasi reallıqları ilə əlaqələndirmir. Buna, sadəcə olaraq, heç kəs imkan verməz, həmin adam dərhal işini itirər.

- Azərbaycanla əlaqələriniz barədə soruşmaq istəyərdim. Tez-tez olursunuzmu vətəndə?

- İstədiyimdən daha az oluram. İş çoxdur. İlin sonuna yaxın aydın olur ki, məzuniyyət günlərimin heç yarısını belə istifadə etmirəm. İmkan düşəndə hansısa tədbirə hər zaman məmnuniyyətlə gedirəm. Lakin bu heç də tez-tez olmur. Sonuncu dəfə Azərbaycanda bu qış olmuşam. Həmkarlarıma təşəkkürümü bildirirəm ki, məni Azərbaycanda keçirilən növbədənkənar parlament seçkilərini müşahidə edən nümayəndə heyətinin tərkibinə daxil etmişdilər. İşləmək çox maraqlı idi - seçki proseduru hüquqi və medianın təminatı, təşkili və beynəlxalq proses baxımından qüsursuz idi. Şadam ki, indi oğlum Bakıda tez-tez olur, şəhəri sevir, ailəmizlə danışmağa can atır. Belə ki, ötən yay o, tələbə tətilinin bir hissəsini mənsiz Bakıda keçirib, oradan çox xoşbəxt, günəşlə, dənizlə və isti ilə dolu qayıdıb. 

- Rusiyadakı Azərbaycan diasporu barədə nə deyə bilərsiniz? Ümumiyyətlə, necə hesab edirsiniz, azərbaycanlıların Rusiya cəmiyyətində mövqeyi necədir? Bu mövqe Sizi qane edirmi?

- Azərbaycanın Rusiyadakı Fövqəladə və Səlahiyyətli Səfiri Polad Bülbüloğlunun Rusiyadakı Azərbaycan diasporunun müsbət imicini formalaşdırmaq üçün gördüyü işlərin miqyasını qiymətləndirmək çətindir. O, bir şəxsiyyət olaraq fikrimcə, Rusiyada yaşayan azərbaycanlının ideal simasını təcəssüm etdirir: qüsursuz, alicənab, təhsilli, cazibədar, xarizmatik, yaşlı insanlara hörmət olunan ənənəvi dəyərlər sistemində yaşayan, qadınlara diqqət göstərən, uşaqları sevən. Mənə elə gəlir ki, məhz bunlar - sağlam konservatizm, həyat eşqi, xeyirxah ünsiyyət, qonaqpərvərlik hansı ölkədə yaşamasından asılı olmayaraq, Azərbaycan xalqının nümayəndələrinə xas olan müsbət cəhətlərdir. Məncə, bu gün Azərbaycanın nadir mədəni irsi digər mədəniyyətlərlə qarşılıqlı təsir sayəsində nə qədər çox mövqe tutarsa, humanitar sahədə bir o qədər əhəmiyyətli birgə layihələr ortaya çıxacaq, üstəlik ölkənin dünyada imici qalib olacaq. Ümumiyyətlə, mədəni əlaqələr mənim sevimli mövzumdur, təkcə ona görə yox ki, mən bu barədə MQİMO-da dissertasiya müdafiə eləmişəm. Səmimi qəlbdən əminəm ki, bir ölkənin yüksək mədəniyyətə sahib olması ilə qazandığı dividentlər iqtisadi cəhətdən daha çox qazanc gətirir. XX əsrin əvvəllərində Rusiyada da belə idi - "Russkie sezonı" brendi hələ də satılır. Mənə elə gəlir ki, müasir Azərbaycanın bu mənada fantastik potensialı var.

- Nəhayət, Azərbaycan oxucusunu ən çox maraqlandıran suallardan birini vermək istəyirəm. Təbii ki, bu sual atanızla bağlıdır. Oqtay müəllim uzun müddətdir ki, Azərbaycan səhiyyəsinə rəhbərlik edir. Baxmayaraq ki, Oqtay müəllimin qızı jurnalistdir, lakin o, mediaya açıq adam deyil. Ölkə ictimaiyyətində Oqtay müəllimin ünvanlına tənqidlər olur, lakin bu tənqidlər cavabsız qalır. Bununla bağlı Sizin fikirlərinizi bilmək çox maraqlı olardı.

- Birmənalı cavab vermək istərdim: Mənim atam görkəmli dövlət xadimidir, fantastik, Allah vergisi olan həkim, həddindən artıq müdrik, güclü və incə bir insandır. Bu qədər, nöqtə. Bu sözləri olduqca sakit söyləyirəm, qızı kimi deyil, obyektiv gerçəkliyi görməyi bacaran bir yetkin peşəkar insan kimi... Qızı kimi isə onun haqqında ancaq sonsuz sevgimdən danışa bilərəm. Media haqqında isə şəxsi müşahidəmi əlavə edə bilərəm. Bu müşahidə mədəniyyət sahəsindəndir, hansı ki, medianı özündə ehtiva edir. Bir qayda olaraq, əslində, incəsənətdə əhəmiyyətli şəxsiyyətlər ünsiyyətə qapalıdırlar. Onlar hər kəsə ardıcıl müsahibə vermirlər, tədbirlərdə görünmürlər. Onlar işləyirlər. Onlar haqqında əməklərinin nəticəsi danışır. Özünüpiar və mətbuatda görsənmək başqalarının işidir. Jurnalistlərə tövsiyə edərdim ki, rəsmi məlumat, statistika üçün Azərbaycanın Səhiyyə Nazirliyinə sorğu göndərsinlər: demoqrafik məlumatlar necədir, ciddi xəstəliklərin müalicəsi faizi nə qədərdir, başqa ölkələrə müalicəyə getməyi dayandıran vətəndaşların sayı nə qədərdir, nə qədər yeni xəstəxana tikilib və s. Qoy bu məlumatları təhlil etsinlər, iş və məsələnin mahiyyəti haqqında ciddi məqalələr yazsınlar.