Ötən əsrin 50-60-cı illər oğru Bakısının kriminal elitasına daxil olan Əliyeva Fatma Hacıağa qızının (“Balaca Fatma”, “Qızılbarmaq Fatma”) həyat tarixçəsi Lent.az-da...
Gözə görünməməyə çalışırdım – Balaəlinin qorxusu yaman idi. Allahın işinə bax ki, poqonları aldada-aldada, yenə birtəhər gəzirdim, indi də “vorovskoy oğlan”a ilişmişdim. Vallah, bilmirdim başıma haranın daşını töküm. Çox gizlənmək də olmur axı – evimin yerini də tanıyırdı, durub öz ayağıyla qapımın ağzına gəlsə, bilirdim ki, yaxşı qurtarmayacaq. Ona deməyə sözüm də yox idi. Amma ürəyimdə özümə haqq qazandırırdım. Ruslar deyir ki, “nasilno lyub ne budeş” - yəni zorla nə sevə bilərsən, nə sevdirə...
Kubinkada bir Sabir var, Allaһ işinə fәrəc versin, indi yatır. Qarabuğdayı oğlan idi. Lap şirin qara idi deyә onu Qara Sabir çağırırdılar; Balaәlinin yaxın dostu idi. Günlәrin birində, o gәldi bizә ki, bәs, Balaәli sәni gözlәyir. Gördüm bu həna o һәnadan deyil. Balaəlinin әlindә nәdir ki, istәsә, beş dəqiqәyә vurdurar məni, һeç qımıldana bilmәrәm. Dedim, ay Sabir, söz verirәm ki, sabaһ gedəcәyәm gorüşünә. Oğlan da razılaşıb, getdi. Tez cumdum ağbirçәyimin yanına - rәһmәtlik Suranın. Fikirləşirdim ki, bəlkə yola gətirəm, çıxaq Azərbaycandan – getsəydik, həm pul qazanardıq, həm də Balaəlidən canımı qurtarardım. Amma gərək Surəyə deməyəydim, çünki bilsəydi, problemli adamla yola çıxmazdı. Onu da qınamırdım, vallah. Özü xirtdəyə kimi dərd içindəydi, canını zorla hərləyirdi, ona izafi problem lazım deyildi...
Sizə Surədən deyim... Qazamatdan tәzə çıxmışdı, hələ “podkontrol” idi, gərək tez-tez milis idarəsinə gedib, gözə görükəydi ki, düz yolda olduğuna inandırsın onları. Özü maya qoyub, Lenin muzeyinin dalından bir ev almışdı; guya JEK-dә süpürgәçi işlәdiyinə görә vermişdilәr. Ona-buna pulunu verib, öz əvəzinə küçələri süpürtdürürdü.
Yazığı gündə çәkirdilәr JEK-ә ki, әrazi çirklidir, niyә süpürmürsәn? O da itoynadanın biri idı axı, qoyurdu özünü avamlığa, qayıdırdı ki, “çto delat, ya podmetay, veter-veter ne mojno...” Kişinin qızı, guya bu rus dilini bilmir. Әşşi, rusa öz dilindәn dәrs deyәrdi vallah, intәһası, sәrf eləmirdi...
Bir az onun yanında qaldım, milis nəzarətinin müddətinə də, bir xeyli vardı. Fikirləşdim ki, indi respublikadan çıxa bilərik. Onun da çarəsi yox idi, oğurluqdan başqa əlindən heç nə gəlmirdi. Elə yatırı da yox idi ki, bir-iki il süpürgəçilərə paylayıb, rahat dincələ bilə.
Özüylə danışdım, dedi ki, ürəyim istəyir, amma heç cür gedə bilmərəm. Qayıtdım ki, nə var milislə dil tapmağa, tanıyırlar da səni. Görüş, razılaş, gedək. Nə qədər ki, əlində qəpik-quruş var, o süpürgəçilərə payla, işini nəzarətsiz qoymasınlar. Nə isə, birtəhər razılaşdırdım. Dedi, milisdən “hə” cavabı ala bilsəm, hara deyirsən, gedək... Əslində, çox yerə gedə bilərdik – oğruya nə var, qisməti ayağındadır. Necə deyərlər, “dolya vorovskaya”dı da, oğru qismətidir – ruzin varsa, dolanacaqsan, yoxdursa, onsuz da axırı türmədi. Mənim vəziyyətimdə isə nə olsa, Balaəlinin əlində canını tapşırmaqdan yaxşı idi...
Üç-dörd gündən sonra gəldi ki, razılaşdılar, on-on beş günlük gedə bilərik. Soruşdum, ay Surə, nə dedin onlara? Qayıtdı ki, dedim, bacım Leninqradda xəstədir, köməyi yoxdur, gedirəm beş-on gün qulluq edəm ona; rəis yaxşı kişidir, dedi ki, get, amma vaxtında qayıt...
Surə fikirləşirdi ki, səfərdən yaxşı pulla gələ bilsək, milisə verib, birdəfəlik qurtarar. Nə isə, başınızı çox ağrıtmayım, getdik Moskvaya.
Moskvada gәzib-dolaşdıq, yenә dә qayıtdıq Azәrbaycana. Özü də orada qaldığımız qısa müddətə görə yaxşı gəlmişdik. Bakıya gələndən sonra da bir müddət Surənin yanında qaldım. İşimiz rahat idi. Surə puldan xeyli pay-puş gətirmişdi milislərə, hamısına payladı, könülləri xoş oldu. Amma tamam qurtarmasını məsləhət görməmişdilər, çünki cəmi bir ili qalmışdı, gözləsəydi, problemsiz olacaqdı. Azad quş olandan sonra da oğruya nə vardı ki – ayağı hara, başı da ora. Düzü, Surəni qınamadım, düz eləyirdi. Həm də, adı işdəydi də, xırda da olsa, evini vermişdilər, yağış təpəsinə döymürdü, hara getsə, öz damının altına qayıdırdı.
O arada qulağım səsdə idi, bilirdim ki, Balaəli burda da tapacaq məni. Dalımca gəldilər. Amma Balaəlinin elçiləri deyildi, qızlarımız soraqlayıb tapmışdılar məni. Xəbər verdilər ki, Balaəli elə Fatma-Fatma deyə-deyə, kimisə Kubinkada vurub, “osobı”ya düşmüşdü, ordan da, residivist kimi basmışdılar Urusetə...
Adam kimsənin tutulmağına sevinməz, amma onun başına gələn hadisə mənim əl-qolumu açdı. Elə bil ilan ağzından qurtulmuşdum. Onsuz da bir yerdə duran deyildim, tez qayıtdım köhnə evimə. Mәn bir yerdә dura bilmirdim axı. Sәһәr һava işıqlaşan kimi, gözlәrimi qırpıb, dik qalxırdım yerimdən. Elә bil һökumәt işinә gedәcәkdim, gecikmәkdәn qorxuram. Başladım şıdırğı işləməyə. Sanki boş qaldığım günlərin heyfini çıxırdım.
O ara, çox oldusa, arada cəmi 3-5 gün fasilә verirdim, onu da dincәlmәk üçün. İndi hәrdәn özüm dә dәһşәtә gәlirәm. Әlindәn bu qәdәr pul keçә, ömrünün axır çağlarında naçar qalasan. Bilirsiz, böyüyüm yox idi. Bacılarım çox elә yaxın buraxmırdılar məni. Ağbirçəyim-zadım da yox idi ki, mәnә yol göstәrә, pul yığmağın tәһәrini başa sala, izaһ eləyә ki, qocalıb әldәn-ayaqdan düşәndә bu günlәrin peşmanlığını çәkәcәksәn. Yox idi dә, һeç kimim yox idi. Gedib oğurluq elәyib yığıb gәtirirdim, sәһərisi günü bütün pulumu küçәlәrdә ona-buna paylayırdım. Moskvadan, Orta Asiyadan belә vurub-keçirdim. Hәr qayıdanda, vallaһ, bir kişinin bütöv ömrü boyu qazana bilmәdiyi pulla gәlirdim. Amma ağlım yox idi ki, saxlaya bilәm. Özümə һeç yaxşı ev-eşik dә düzәltmirdim. Bilirdim ki, gec-tez yenә türmә xarabaya qayıdacam. Maqnitofon tәzә çıxanda birinci mәn aldım. Azadlıqda olduğum һәr gün, axşam yatmamışdan, maqnitofonda adamın ürәyini qana döndәrәn kәdәrli musiqilәrә qulaq asıb, türmədәki rəfiqәlərimi xatırlayır, elə hey ağlayırdım. Qabaqlar başıma gәlәnlәri bir-bir yazırdım. Gecə ağlaya-ağlaya yazdıqlarımı sәһәrisi oxuyanda һirslənib cırırdım. Hәrdәn fikirlәşirәm ki, kaş onları saxlayaydım. İndi çox şey unudulub, boynumda һaqqı-minnәti olan çox adamı yaddan çıxarmışam. O qәdәr rəfiqәlәrim gözümün qabağında özünә qәsd elәyib, dünyasını dәyişib ki; o qәdәr adamın bәdbәxtliyi, nakam taleyi gözümün qabağından keçib ki; o qәdәr әziz adamımı itirmişәm ki… Kaş, dәftәrlərim qalaydı...
Fatma çaşqın-çaşqın mənə baxdı. Fikirləri onu söhbətdən yayındırmışdı, deyəsən, söhbətinin kələfini də itirmişdi. Dinmədim, çünki mənə nə fərqi? Onsuz da nə danışsa, nələri xatırlasa, mənə lazım olanlardır – həyatdır da, maraqsız parçası var ki?..
Fatma, elə bil, qəfildən gəldi özünə, söhbətinə davam elədi – indi də, yadına Moskva səfərlərindən biri düşmüşdü…
- Moskva əla idi, elə bilirdim, evimdəyəm… Şəhər böyük idi deyə, məni itirib-axtaran da yox idi. Bir dәfә “Arbat” restoranında idim, dincəlirdim. Birdən һiss elәdim ki, mәni qaralayıblar, kimsə möhkəm nəzarət edir mənə. Sonra milislər özümə danışdı ki, әvvәlcә cibgir olduğuma inanmayıblar, geyimimdən-zaddan, elә biliblәr valyuta işinə baxıram. Çünki əyin-başıma baxanda, hamısı dollar-zada alınan pal-paltar idi. Cibgir olduğum, doğrudan, inanılası deyildi. O vaxtın әn baһalı pal-paltarını geyinirdim, qaldıgım evdә qulluqçu, aşpaz saxlayırdım. Milisin ağlına da gәlmirdi ki, mәn yazıq valyutadan it kimi qorxuram, rastıma çıxanda da tez “xoztovar”a girib, qab-qaşığın içinә dürtürəm. Ya da ki, parça dükanlarında topların arasına soxuram. Bilirsiz, ruslar çox ürәyitәmizdilәr. Koşelyoku-zadı içini boşaldandan sonra yerә tullayanda, ətrafdakılar yaman sәs-küy qoparırdı. O dәqiqә görürdün ki, bir nәnә koşelyoku qaldırıb qışqırır ki, “Kto koşelyok uronil? Çey koşelyok?” Pulu oğurlanan da həmin dəqiqə duyuq düşürdü, ara qarışırdı. Hayıf deyil bizimkilәr, tapan kimi dürtürdülər ciblәrinә, nə dil bilirdi, nə dodaq... Ona gorә dә Moskvada oğurluq elәyәndә koşelyokları yerә atmağı elә ilk gündәn tәrgitdim.
Bir dәfә dә Moskvaya gedәndә Verxni Naqornıda Xosrov adında bir kasıb oğlan vardı - bir anasıydı, bir ozü. Yaman xәstәydi fağır. Mәdәsindәn ağrı çәkirdi. O gәldi ki, ay Fatma bacı, allah haqqı, imkanım yoxdu, dərd öldürür məni, Moskvaya gedә bilmirәm ki, müalicə alım. Deyirlәr, ancaq orda mümkündu. Gədəyə baxdım, ürəyimdə götür-qoy elədim, düzü, ürəyim yaman pis oldu. Dedim, nә olar, ay Xosrov, mәn də sənin böyük bacın. Apararam sәni Moskvaya. Hәkimin dә mәn, təyyarən də mәn, pulun da mәn. Hamısı mәnim boynuma, təki, sağalasan, anan zillət çəkməsin. Yığış, gedәk Moskvaya. Fikrim dә budu ki, gәlәk Moskvaya, bunu aparım öz evimә, bir dәnә təcili yardım çağırım, yerləşdirsinlər xәstәxanaya. Burda çәtin nә var ki… İndiki zaman deyil ki, başqa ölkənin vətəndaşı olaq – hamımız sovet idik, aramızda, bir köpəyoğlu fərq qoya bilməzdi, o dəqiqə ağzını qulağının dibinə kimi cırardılar.
Bir-iki günә yığışdıq. Rəhmətlik Asya ilə idim – o vaxt “naparnik”liyi mənə o eləyirdi. Xosrovu da götürüb, getdik Moskvaya. Asya orda çox qala bilmirdi. Altı-yeddi uşağı vardı evi tikilmişin, anaları gedəndə fağır uşaqların gözlәri yolda qalırdı. Allaһ ona rәһmәt elәsin, çox qeyrәtli qadın idi. Uşaqları bir dəqiqə də yadından çıxmazdı. Amma yazığın bir bәdbәxtliyi vardı. Azәrbaycandan çıxanda pendir-çörәkdәn başqa һeç nә yemәzdi. Dükana gedib yaxşı әt alardım, әlini dә vurmazdı. Deyәrdi ki, rus әli dәyib ona. Elә pendir-çorәklә dolanırdı...
Onun bir sözü qulağımda ömürlük sırğa oldu. Hәmişә deyәrdi ki, ay Fatma, mənim ailәm, uşaqlarım var, sәn mәnә baxma. Deyәrdi ki, ay bәdbәxt, bu gün burdasan, sabaһ türmәdә, һeç olmasa azadlıqda olanda, һәyatını bir nәfәrlә qur, yazıqsan… Restoranda oturanda yazıq arvadın işi-gücü mәni dümsüklәyib oynatmaq idi. Bir dә görәrdim, stolun altından әlini uzadıb, bir dәnә çimdik götürdü. Onda başa düşürdüm ki, gözlərim yol çəkilmiş, fikrə gedibmişəm. Çimdikləyib, deyirdi ki, gör oğlan sәnә necә baxır, dur oyna onunla. Mәnim dә oynamaq üçün ürәyim axırdı da. O vaxtın dәbdә olan һavaları - “Tanqo"nu, “Verba”nı qәşәng oynayırdım. Deyirəm, mәnim dә vaxtlarım olub ha… Moskvanın o restoranı yox idi ki, orda doyunca oynamayım. Elә Bakıda da rәqs meydançasına çox gedirdim. İndikilər bilməz, sovet vaxtı şəhərdə nə qədər rəqs meydançası vardı, hamısı da adi günlər altıdan sonra, şənbə-bazar günorta açılardı. Әn әsası da bir Bayıldakı, bir “Dom-ofiser”dəki, bir dә, “Park-ofiser”dəki rəqs meydançaları o vaxtlar yaman dәbdә idi, oralara daһa çox gedirdim... Hə, bir də Nobel parkında… O vaxt Çornı-Qoroddakı o parka Rote-Fane deyirdilər, nemes sözüdü…
Nә başınızı ağrıdım, Xosrovla gedib çıxdıq Moskvaya. Elә dediyim kimi dә elәdim. Bir “skorı” çağırıb, gәdәni yerlәşdirdim әn yaxşı xәstәxanaya. Sәһәrisi gördüm qayıtdı. Moskvanı, yumurta kimi ağappaq rus qızlarını gördü, xәstәliyi yadından çıxdı. Fikirlәşdim cavandı da, nә gün görüb ki, özü bilәr. Mәn dә özümdәn balaca qardaşıma ürәyimdә nә arzulaya bilәrdimsә, Xosrov üçün һәyata keçirdim. Buna Moskvada әmәlli-başlı kef verdim. Sonralar da bir neçә dәfә özümlə apardım onu. Әlim yüngül imiş - һәm xәstәliyi sağaldı, һәm dә yaxşı bir işә düzәldi. Başladı Bakı-Moskva qatarının vaqon-restoranında işlәmәyә...
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi Twitter-da izləyin
