Qarğaların yaddaşı və intellekti ilə bağlı aparılan araşdırmaların əhəmiyyəti izah edilib.
Lent.az xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, qarğalar Yer üzündə ən ağıllı canlılardan sayılır. Onların idrak qabiliyyətləri bəzən şimpanzelərlə və hətta kiçik uşaqlarla müqayisə edilir. Qarğalar alətlərdən istifadə edə, çoxmərhələli tapmacaları həll edə və həcm qanunlarını yəni suyun qabdan sıxışdırılması prinsipini anlaya bilirlər.
Alimlər hətta onların “dəfn mərasimi” kimi görünən davranışlarına da rast gəliblər. Lakin ən heyrətamiz bacarıqlardan biri ayrı-ayrı insan üzlərini tanımaq və bu insanlarla bağlı münasibətləri uzun illər yadda saxlamaqdır.
Araşdırmada alimlər mağara adamı maskasından istifadə edərək bir qarğanı halqa vurmaq üçün tutmuşdular. Qarğalar bu maskanı təhlükəli kimi yadda saxlamış və illər boyu belə maska taxan insanlara hücum etmiş, hətta bu məlumatı növbəti nəsillərə ötürmüşdülər.
Qarğalar bunu necə yadda saxlayır: onların beyni necə işləyir
Qeyd edilir ki, məsələ təkcə qarğaların insan üzlərini yadda saxlamasında deyil, həm də beyinlərinin bu davranışa necə uyğunlaşmasındadır. Quşların beyni məməlilərə nisbətən daha kiçik olsa da, neyronlarla son dərəcə sıx şəkildə doludur. Xüsusilə qarğa kimilər (qarğa, saqqara, sığırçın və s.) ön beyin hissəsində çox yüksək neyron sıxlığına malikdir.
Qarğaların beynində nidopallium caudolaterale adlı hissə primatların prefrontal qabığına funksional baxımdan çox bənzəyir. Bu sahə qərarvermə, sosial yaddaş və planlaşdırma ilə əlaqəlidir. Daha da diqqət çəkəni isə qarğaların beynində neyron sıxlığının eyni ölçülü digər onurğalılarla müqayisədə ən yüksək göstəricilərdən biri olmasıdır.
Üz tanıma tapşırıqları zamanı qarğaların beynində həm vizual məlumatı emal edən sahələr, həm də emosiyalar və təhlükə qiymətləndirilməsi ilə bağlı hissələr eyni anda aktivləşib. Marzlaffın PET skanları göstərib ki, təhlükəli maskalar göstərildikdə onların “amigdala ekvivalenti” güclü şəkildə işə düşür.
Alimlər bunu belə izah edirlər: “Bu o deməkdir ki, qarğalar üçün insan üzünü tanımaq həm vizual yaddaş, həm də emosional tapşırıqdır".
Niyə təkamül qarğalarda belə bacarıq yaradıb
Qarğalar çox sosial quşlardır və uzunömürlüdür. Bir çox növlər təbiətdə 15–20 ilədək yaşaya bilir. Çoxu ömürlük cüt yaradır. Bu, onların sağ qalmasının böyük ölçüdə ünsiyyət, əməkdaşlıq və kimə güvənmək lazım olduğunu bilmələrindən asılı olduğunu göstərir. Təkamül baxımından, “kim dostdur, kim düşməndir” kimi sosial məlumatları yadda saxlamaq qarğalara böyük üstünlük verir.
Bu qabiliyyət onlara:
təhlükələrdən və yırtıcılardan qaçmağa,
qrupdaxili sosial münasibətləri anlamağa,
hansı fərdlə qidanı bölüşməyin mümkün olduğunu bilə bilməyə,
balaların birgə böyüdülməsində koordinasiya etməyə imkan verir.
Bir çox qarğa növlərində bala böyütmək ailə üzvlərinin birgə fəaliyyəti ilə olur məsələn, qardaş və bacılar bir-birinə kömək edirlər. Bu isə fərdi tanımanı çox vacib edir.
Qarğalar təkcə kin saxlamır, həm də minnətdarlıq hiss edirlər
Araşdırmadan sonra məlum olur ki, qarğaların emosional reaksiyaları çox uzun müddət davam edir. Onlar müsbət və neytral münasibətləri də yadda saxlaya bilirlər.
Məhz buna görə də qarğalar:
onları qidalandıran insanlara “hədiyyələr” parlaq şeylər, qapaqlar, kiçik əşyalar gətirirlər,
etibar etdikləri insanları digər heyvanlardan qoruyurlar,
yaralı qrup üzvlərinin ətrafına toplaşırlar,
bir-birlərini təhlükə barədə xəbərdar edirlər.
Qarğaların intellekti idrak haqqında nə deyir
Qarğalarla bağlı yeni elmi işlər heyvanlar arasında intellektin necə formalaşdığı barədə köhnə nəzəriyyələri dəyişib.
Əvvəllər böyük beyinli məməlilər məsələn, primatlar, fillər, delfinlər ən ağıllı sayılırdı. Lakin qarğaların intellekti tam fərqli neyrobioloji yolla inkişaf edib.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
