Sənaye tullantıları onilliklər ərzində qayaya çevrilir - ARAŞDIRMA

Qlazqo Universitetinin tədqiqatçıları polad sənayesinin tullantılarının qısa müddət ərzində təbii qaya formalarına çevrildiyini göstərən diqqətçəkici araşdırma aparıblar.

Lent.az xəbər verir ki, “Geology” jurnalında dərc olunan tədqiqat sənaye məhsulu olan şlakın cəmi 35 il ərzində bərk süxura çevrildiyini və bunun insan fəaliyyətinin Yer sisteminə təsirinin yeni və sürətli formasını nümayiş etdirdiyini ortaya qoyub.

Ənənəvi geoloji proseslər süxurların milyonlarla il ərzində əmələ gəldiyini göstərsə də, bu araşdırma sənaye tullantılarının onilliklər ərzində qayaya çevrilə biləcəyini sübut edir. Tədqiqatçılar bu prosesi “sürətli antropoklastik süxur dövrü” adlandırıblar və hesab edirlər ki, bu fenomen sənayeləşmiş sahil zonalarında qlobal miqyasda yayılmış ola bilər.

Britaniya sahilindəki Dervent-Hou ərazisində 2 kilometrlik şlak yatağında aparılan müşahidə və təhlil nəticəsində şlak materialında kalsium, dəmir, maqnezium və manqan kimi yüksək reaktiv elementlərin olduğu aşkarlanıb. Dəniz suyunun və havanın təsiri ilə bu elementlər sürətlə kimyəvi reaksiyaya girərək kalsit və brusit kimi təbii sement materiallarını əmələ gətirib və süxurun sürətli bərkiməsinə səbəb olub. Laboratoriya analizləri zamanı içərisində 1934-cü ilə aid Kral V Georq sikkəsi və 1989-cu ildən əvvəl istehsal olunmuş alüminium içki qabı tapılıb. Bu tapıntılar sübut edir ki, süxur formalaşması 35 ildən daha az müddətdə baş verib.

Tədqiqatın müvafiq müəllifi Amanda Oven bildirib: “Ənənəvi olaraq qaya əmələgəlmə dövrünü min və ya milyonlarla illik proses kimi başa düşürük. Ancaq burada görürük ki, sənaye tullantıları onilliklər ərzində geoloji rekordlara daxil ola bilir və bu, gələcəyimiz üçün geri dönməz təsirlər yarada bilər”.

Professor Con Makdonald əlavə edib: “Bu prosesi dəqiq tarixləndirmək mümkün oldu. Tapılan materiallar göstərir ki, bərk süxura çevrilmə insan ömrü müddətində də baş verə bilər.”

Doktor Devid Broun bu prosesin yalnız Kumbriyaya xas olmadığını, şlak yataqları olan sahil bölgələrində də müşahidə oluna biləcəyini vurğulayıb.

Tədqiqatçılar xəbərdarlıq edirlər ki, tullantı materiallarının sürətli daşlaşması ekosistemlərə və biomüxtəlifliyə mənfi təsir edə, sahil zonasının idarə edilməsini və iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşmanı çətinləşdirə bilər. Sürətlə yaranan qaya platformaları sahil eroziyasını və dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinin təsirlərini dəyişdirə bilər.

Hazırda komanda Avropanın digər sahil bölgələrində oxşar şlak yataqları üzərində tədqiqatları davam etdirmək və “sürətli antropoklastik süxur dövrü” barədə anlayışı dərinləşdirmək üçün əlavə maliyyə mənbələri axtarır.