Vüsalə Mahirqızı: Baş nazir bu 3 maddəni unutmamalı - Türkiyənin odatv.com portalı

Keçən il oktyabrın 10-da Sürixdə imzalanan Türkiyə-Ermənistan protokollarına Azərbaycanın reaksiyası sərt olmuşdu, iki ölkə arasındakı əlaqələrdə problemli dövr yaşanmışdı. AKP hökumətinin tətbiq etməyə çalışdığı “Qonşularla sıfır problemli xarici siyasət” politikası Türkiyənin bəlkə də “sıfır problemli” tək ölkə olan (və ya olmalı olan) qardaş Azərbaycanla problemlər yaşamasına səbəb olmuşdu.
Fəqət baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Türkiyə-Ermənistan əlaqələrinin “normallaşması” prosesində “Qarabağın işğaldan xilas edilməsi” şərtindən sonra geri addım atması və xüsusilə, son 1 ayda işğalın sona çatdırılması üçün Ermənistana göndərdiyi sərt mesajlar Azərbaycanı da baş verənlərə yeni nəzər-nöqtəsindən baxmağa yönəldib.
Bəli, Ermənistanla “normallaşma” prosesi səbəbindən problem yaranan Türkiyə-Azərbaycan münasibətləri yenidən isinməyə başlayıb. Bunun ən vacib sübutu Azərbaycan Prezident Administrasiyasının rəhbəri Ramiz Mehdiyevin təxminən 10 gün əvvəl Ankarada prezident Gül, baş nazir Ərdoğan və xarici işlər naziri Davudoğlu ilə görüşləridir. Səmimi şəraitdə keçən görüşlərdən sonra Azərbaycan tərəfinin Bakıdan verdiyi əsas mesaj “Türkiyənin siyasətini dəstəkləyirik” – şəklində olub ki, bu durum məmnunluq yaradıb.
Baş nazir Ərdoğanın Vaşinqtonda Ermənistan prezidenti Sarkisyanla bir araya gəlməsi ABŞ prezidenti Obamanın təkid və basqıları ilə ortaya çıxmış prosesdir. Bu nəzər nöqtəsindən baxanda Türkiyə baş nazirinin Vaşinqtonda da “Ermənistanla münasibətlərin normallaşması üçün Qarabağın işğaldan xilas edilməsi” şərtini təkrar vurğulaması fürsəti ortaya çıxacaq. Bu fürsətin 24 aprel ərəfəsində yenidən gündəmə gəlməsi Amerikanın ehtimal olunan təzyiqlərinə qarşı irəli sürüləcək arqumentlərdən biri ola bilər. Əgər baş nazir Ərdoğan Qarabağ şərtini Vaşinqtonda da gündəmin üst sırasına daşısa, bu durumun dünya ictimaiyyətinin nəzərində Azərbaycana verəcək faydasını indidən təxmin edə bilərik. Bu səbəblə Ermənistan prezidenti ilə Vaşinqtonda və sonra keçiriləcək görüşlərdə qardaş Türkiyənin dövlət yetkililəri qətiyyən bu xüsusları unutmamalıdır. Həmin xüsuslara diqqət yetirməyin faydalı olacağını düşünürük:
1) İstər prezident Abdulla Gül, istərsə baş nazir Ərdoğan və istərsə də xarici işlər naziri Davudoğlunun heç vaxt diqqətdən qaçırmayacağı ən önəmli xüsus - Ermənistan prezidenti Sarkisyanın Qarabağı işğal etmiş və Dağlıq Qarabağı Ermənistanın tərkibinə daxil etmək təşəbbüsündə olmuş separatçıların liderlərindən biri olmasıdır. Baş verənləri yaxından izləyənlər yaxşı bilirlər ki, istər Azərbaycan, istərsə Türkiyə Ermənistanın işğalçı siyasətlərini dünya gündəminə daşıyan anda Sarkisyan heyəti “Dağlıq Qarabağ ermənilərinin öz müqəddəratını təyin etmə haqqı şərti”ni ortaya atırlar. Unudulmamalıdır ki, Sarkisyanı və sələfi Koçaryanı Ermənistanda iqtidara aparan faktor - Qarabağın işğalıdır.
Bu adamlar siyasi varlıqlarını separatçılığa və Azərbaycan torpaqlarının işğalına borclu olduqları üçün “Qarabağ ermənilərinin self-determinasiya haqqı”ndan sonunadək istifadə edərək görüşlərə əngəl olacaqlar. Bu baxımdan Ermənistanın əhalisi 146 mini olan Dağlıq Qarabağda (ki, hazırda burda yalnız ermənilər var) referendum keçirilməsi üçün Azərbaycanın önündə irəli sürdükləri şərti Azərbaycan heç vaxt qəbul etməz. Çünki bir dövlətin öz torpaqlarında referendum keçirməsi üçün separatçılara icazə verməsini qəbuledilməzdir.
2) Türkiyə Azərbaycanın bölgədə getdikcə güclənən bir ölkə olması faktorundan istifadə etməli, işğal aradan qalxanadək Ermənistanı regional layihələrin xaricində tutmağa davam etməlidir. Qərbin bölgədəki ən önəmli hədəflərindən biri Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığını zəiflətmək, beləcə torpaqları işğal altında olan Azərbaycanı Ermənistanla bərabər olmayan sülhə məcbur etməkdir. Buna imkan verilməməsi üçün Türkiyənin Azərbaycanla ən sıx işbirliyi siyasəti dərhal tətbiq olunmalıdır.
3) Türkiyə ilə Ermənistan arasında davam etdiriləcək “normallaşma” prosesində prezidentlər Gül və Əliyevin daha çox təşəbbüskarlığı, hətta prosesin tamamilə iki dövlət başçısının nəzarətində inkişaf etdirilməsi mümkündür.
Azərbaycanın öz torpaqlarını işğaldan xilas etməsi və bölgədə ədalətli sülhün təmin edilməsi üçün Türkiyənin bölgədə söz sahibi olması vacibdir. Bunu əldə etməyin yolu Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı işbirliyinin gücləndirilməsindən keçir. Tarixin dərsləri Türkiyənin bölgədə söz sahibi olması durumunda Azərbaycanın da rahat hərəkət etmək imkanına sahib olduğunu göstərir.

Geçen 10 Ekim’de Zürich’te imzalanan Türkiye-Ermenistan Protokollerine Azerbaycan’ın tepkisi sert olmuş, Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinde sıkıntılı bir dönem yaşanmıştı. AKP hükümetinin uygulamaya çalıştığı ‘Komşularla sıfır problemli dış politika’ siyaseti Türkiye’nin belki de ‘sıfır problemli’ tek ülke olan (veya olması gereken) kardeş Azerbaycan’la sorunlar yaşanmasına neden olmuştu.
Fakat Başbakan Tayyip Erdoğan’ın Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin ‘normalleşmesi’ sürecinde ‘Karabağ’ın işgalden kurtarılması’ koşulundan geri adım atmaması ve özellikle son 1 ayda işgalin sona erdirilmesi için Ermenistan’a gönderdiği sert mesajlar Azerbaycan’ı da gelişmelere yeni açıdan bakmaya itti.
Evet, Ermenistan ile ‘normalleşme’ süreci yüzünden sıkıntıya giren Türkiye-Azerbaycan ilişkileri yeniden ısınmaya başlamıştır. Bunun en önemli kanıtı Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Genel sekreteri Ramiz Mehdiyev’in yaklaşık 10 gün önce Ankara’da Cumhurbaşkanı Gül, Başbakan Erdoğan ve Dışişleri bakanı Davutoğlu ile yaptığı görüşmelerdir. Samimi kardeşlik ortamında yapılan bu görüşmelerden sonra Azerbaycan tarafının Bakü’den verdiği ana mesaj ‘Türkiye’nin politikasını destekliyoruz’- şeklinde olmuştur ki, bu durum memnuniyet doğurmaktadır.
Başbakan Tayyip Erdoğan’ın Washington’da Ermenistan devlet başkanı Sarkisyan ile bir araya gelmesi ABD başkanı Obama’nın telkin ve baskılarıyla ortaya çıkmış bir gelişmedir. Bu açıdan baktığımızda Türk Başbakanın Washington’da da ‘Ermenistan’la ilişkilerin normalleşmesi için Karabağ’ın işgalden kurtarılması’ koşulunu kuvvetli vurguyla yinelemesi fırsatı doğacaktır. Bu fırsatın 24 Nisan arifesinde yeniden gündeme gelmesi muhtemel olan Amerikan baskılarına karşı ileri sürülecek argümanlardan biri olması da önemlidir. Eğer Başbakan Erdoğan Karabağ koşulunu Washington’da da gündemin üst sırasına taşırsa, bu durumun dünya kamuoyunun gözünde Azerbaycan’a sağlayacağı yararı şimdiden tahmin ede biliriz. Bu nedenle Ermenistan lideriyle yapılacak Washington’daki ve ilerdeki görüşmelerde kardeş Türkiye’nin devlet yetkililerinin katiyen unutmaması gereken hususlara dikkat çekmeyin yararlı olacağını düşünüyoruz:
1) Gerek Sayın Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, gerek Başbakan Tayyip Erdoğan ve gerekse de Dışişleri bakanı Davutoğlu’nun hiçbir zaman göz ardı edemeyeceği en önemli husus-Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan’ın Karabağ’ı işgal etmiş ve Dağlık Karabağ’ı Ermenistan’a bağlama girişiminde bulunmuş ayrılıkçıların liderlerinden biri olmasıdır. Gelişmeleri yakından takip edenler iyi biliyorlar ki; gerek Azerbaycan, gerekse Türkiye Ermenistan’ın işgalci politikalarını dünya gündemine taşır-taşımaz Sarkisyan ekibi ‘Dağlık Karabağ Ermenilerinin kendi kaderini tayin etme hakkı koşulunu’ devreye sokuyorlar. Unutmamalı ki; Sarkisyan’ı ve selefi Koçaryan’ı Ermenistan’da iktidara taşıyan faktör-Karabağ’ın işgalidir. Bu adamlar siyasi varlıklarını ayrılıkçılığa ve Azerbaycan topraklarının işgaline borçlu oldukları için ‘Karabağ Ermenilerinin self-determinasyon hakkını’ sonuna kadar kullanarak görüşmeleri tıkayacaklardır. Bu bağlamda Ermenistan’ın 146 bin nüfuslu Dağlık Karabağ’da ( ki bu nüfusun %99.7-si Ermenilerden ibarettir) referandum yapılması için Azerbaycan’ın önüne sürmüş oldukları koşulu Azerbaycan hiçbir vakit kabul etmeyecektir. Zira bir devletin kendi topraklarında referandum yapması için bölücülere onay vermesinin kabullenmesi imkansızdır.
2) Türkiye Azerbaycan’ın bölgede giderek güçlenen bir ülke olması faktörünü akıllıca kullanmalı ve işgal ortadan kaldırılmayana kadar Ermenistan’ı bölgesel projelerin dışında tutmaya devam etmelidir. Batının bölgedeki en önemli hedeflerinden bir tanesi Türkiye-Azerbaycan kardeşliğini zayıflatmak ve böylece toprakları işgal altında bulunan Azerbaycan’ı Ermenistan’la eşit olmayan barışa zorlamaktır. Buna izin verilmemesi için Türkiye’nin Azerbaycan’la en sıkı işbirliği politikası bir an önce devreye sokulmalıdır.

3) Türkiye ile Ermenistan arasında devam ettirilecek olan ‘normalleşme’ sürecinde Cumhurbaşkanları Gül ve Aliyev daha fazla inisiyatif almalı, hatta süreç tamamen iki ülke Devlet başkanlarının kontrolünde yürütülmelidir.
Azerbaycan’ın kendi topraklarını işgalden kurtarması ve bölgede adil barışın tesis edilmesi için Türkiye’nin bölgede söz sahibi olması gerekmektedir. Bunu elde etmenin yolu Türkiye ile Azerbaycan arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesinden geçer. Tarihin dersleri Türkiye’nin bölgede söz sahibi olması durumunda Azerbaycan’ın da rahat hareket etme imkanına kavuştuğunu gösteriyor.