Sifilisi Avropada Kristofer Kolumb yaymayıb - ARAŞDIRMA

Uzun illər hesab olunurdu ki, Kristofer Kolumb və onun ekipajı 15-ci əsrin sonlarında qitəni bütün dünyaya açan Amerikaya tarixi ekspedisiyasından sonra Avropaya sifilisi gətirib. Bu nəzəriyyə böyük dənizçinin və onun yoldaşlarının reputasiyasına kölgə salırdı. Bununla belə, son araşdırmalar göstərir ki, real hekayə bizim çoxdan inandığımızdan çox fərqli ola bilər.

Lent.az xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, bir çoxları Avropada sifilisin yayılmasında Kolumb və onun ekspedisiyasının məsuliyyət daşıdığına inanırdılar. Ancaq bu yoluxucu xəstəliyin Kolumbun ekspedisiyasından çox əvvəl Avropada olması barədə çoxdan şayiələr var.

Son elmi araşdırmalar Fransadan 7-8-ci əsrlərə aid qədim sümükdə sifilisin sübutunu tapmaqla böyük dənizçinin reputasiyasına kömək edib. Bu tapıntı Kolumbun Avropaya gəlişindən əvvəl olduğu üçün çox vacib idi. Bundan əlavə, sümüyün içərisində sifilisin qədim ştamına aid ola biləcək DNT fraqmentləri, həmçinin spesifik anticisimlər tapılıb.

Fransanın Eks-Marsel Universitetinin tədqiqatçısı Hamadu Umaru Hama deyir ki, bu yeni tapıntılar tibb elmində çoxdankı fikirləri dəyişə bilər. Bu sümük hələ 1987-ci ildə tapılsa da, onun saxladığı sirlər yalnız indi açılıb. Alimlər nümunələrin çirklənməməsini təmin etmək üçün tədqiqatı son dərəcə ehtiyatla aparıblar ki, bu da etibarlı nəticələr əldə etməyə imkan verir.

Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, bu kəşflər, bildiyimiz kimi, sifilisin Kolumbdan əvvəl Avropada mövcud olduğunu qəti şəkildə söyləməyə hələ imkan vermir. Müxtəlif xəstəliklərə səbəb ola bilən Treponema bakteriyasının müxtəlif formaları var. Məsələn, bir forma sifilis kimi cinsi yolla ötürülməyən frambeziya adlı dəri xəstəliyinə səbəb olur. Treponema bakteriyası qədim sümükdə tapılsa da, sifilisə səbəb olan növün və ya başqa bir növün olması aydın deyil.

Əlavə bir çətinlik, qədim sümükdən müəyyən edilmiş DNT-nin sifilisə səbəb olan Treponema bakteriyasının məlum genomunun yalnız 2,4 faizinə uyğun olmasıdır. Bu, mübahisələrə və fərqli şərhlərə yer buraxır.

Bəzi ekspertlər Treponema bakteriyasının başqa bir formasının Kolumbun Avropaya gəlişindən əvvəl mövcud ola biləcəyini və sifilisin əsl ştamının Amerikadan sonradan gətirildiyini irəli sürürlər. Ancaq yalnız əlavə araşdırmalar bizə daha dəqiq cavablar verə bilər.

Buna görə də Avropada sifilisin tarixi ilə bağlı anlayışımız dəyişmək üzrə ola bilər. Gələcək araşdırmalarla bu xəstəliyin necə və haradan gəldiyini daha aydın təsəvvür edə biləcəyik.