Bəzi ölkələrdə soyuq müvəqqəti deyil, daimidir. Orta illik temperatur donma səviyyəsindən xeyli aşağı qalır. İnfrastruktur aylar boyu şaxtalı temperaturlara tab gətirmək üçün nəzərdə tutulub və bütün həyat tərzi qar və uzun qışlar ətrafında fırlanır.
Lent.az-ın xaric mediaya istinadla məlumatına görə, lakin ən soyuq bölgələr belə iqlim dəyişikliyindən müdafiə olunmuş deyil. Əslində, bir çox regionlar qlobal orta göstəricidən daha sürətlə istiləşir – soyuqluğu tamamilə aradan qaldırmır, əksinə sabitliyi pozur. Yalnız temperatur dəyişmir, həm də onun sabitliyi də dəyişir. Yer kürəsinin ən soyuq yerlərində isə bu sabitliyin itirilməsi temperatur artımının özündən daha dağıdıcı ola bilər.
Dünyanın ən soyuq ölkələrinin adı açıqlanıb və iqlim dəyişikliyinin onların ekosistemlərinə necə təsir edəcəyindən bəhs edilib.
Bu siyahı Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı (WMO), NASA-nın GISTEMP proqramı, Berkeley Earth və NOAA-nın Qlobal Tarixi Klimatologiya Şəbəkəsinin (GHCN) məlumatlarından istifadə etməklə 2025-ci ildə orta illik hava temperaturlarına əsaslanır. Bu təşkilatlar həm peyklərdən, həm də yerüstü monitorinq stansiyalarından uzunmüddətli iqlim məlumatlarını toplayır.
• Antarktida - orta temperatur -56,7ºC;
• Rusiya - Sibirdə orta temperatur -5,4ºC;
• Kanada - şimal rayonlarında orta temperatur -4,8ºC;
• Qrenlandiya - -3,6ºC qeydə alınıb;
• Monqolustan - orta illik temperatur -0,9ºC-ə çatıb;
• Norveç – Şpitsberqen daxil olmaqla, orta temperatur 1,3ºC;
• Qazaxıstan - ölkədə orta temperatur 1,6ºC-ə çatıb;
• Finlandiya - orta temperatur 1,9ºC;
• İslandiya - temperatur 2,0ºC-ə yüksəlib;
• ABŞ (Alyaska) - orta temperatur 2,1ºC.
Dünyanın ən soyuq bölgələrinin bir çoxunun daha sürətli istiləşdiyi məlumdur. Bu, qarın və buzun əriməsinin Yerin əks olunma qabiliyyətini azaltdığı bir proses olan qütb gücləndirilməsi ilə bağlıdır. Donmuş səthlər adətən günəş işığını atmosferə qaytarır; onlar əridikdə, onların altında gizlənəcək qaranlıq quru və okean bu istiliyi udur və ətraf ərazilərdə istiləşməni sürətləndirir.
Bu təsir il boyu buz əriməsinin getdikcə daha çox baş verdiyi Kanadanın şimalı, Qrenlandiya və Sibir kimi bölgələrdə xüsusilə nəzərə çarpır.
Qlobal istiləşmə həmişə qışın mülayim keçməsinə səbəb olmur. Bir çox soyuq bölgələrdə qeyri-sabitlik gətirir - burada mülayim bir yanvarın ardınca güclü Arktika cəbhəsi gələ bilər; ərimə rekord qar fırtınasına yol verə bilər.
Bu qeyri-sabitliyin bir faktoru qütb havasını adətən Arktikada saxlayan yüksək hündürlükdə hava axını olan reaktiv axındır. Bölgə istiləşdikcə və dəniz buzları geri çəkildikcə reaktiv axını zəifləyir və dəyişir. Bu, soyuq Arktika havasının daha da cənuba, daha isti havanın isə şimala doğru hərəkət etməsinə imkan verir, qütb burulğanlarının tezliyini artırır və fəsillər arasında ziddiyyətləri gücləndirir.
Nəticə temperaturun birbaşa artması deyil, kəskin dalğalanmalarla xarakterizə olunan iqlimdir: daha çox qar yağır.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
