Əlcəzairli Şeyx, Əli Hüseynlidən küçə adı təklifi - O, kimdir?

Noyabrın 1-də Əlcəzair Xalq Demokratik Respublikasının paytaxtı Əlcəzair şəhərində Ərəb Dövlətləri Liqasının 31-ci Zirvə toplantısı keçirildi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Zirvə toplantısına ev sahibliyi edən Əlcəzair Xalq Demokratik Respublikasının Prezidenti Abdelmacid Tebbunun dəvəti ilə tədbirin açılış mərasimində Fəxri qonaq statusunda iştirakçı oldu. Prezident İlham Əliyev Zirvə toplantısında çıxış etdi. O, Qoşulmama Hərəkatının sədri statusunda Fransa kimi ölkələrin tarixi keçmişdə törətdiyi və hazırda da davam etdirilməsinə cəhd göstərdiyi siyasətə öz münasibətini nümayiş etdirdi.

Maraqlıdır ki, Milli Azadlıq Hərəkatı məhz 1 noyabrda başladığı üçün Ərəb Dövlətləri Liqasının 31-ci Zirvə toplantısı da məhz Əlcəzairdə təşkil olunub və məhz bu əlamətdar günə təsadüf edib. Bu gün isə Milli Məclis sədrinin birinci müavini Əli Hüseynli mediaya açıqlamasında maraqlı təkliflə çıxış edib. O bildirib ki, 19-cu əsrdə Fransa müstəmləkəçiliyinə qarşı mübarizənin önündə Əlcəzairin Milli Qəhrəmanı Əmir Əbdülqədir əl-Cəzairi durmuşdu. “O, uzun illər ölkəsinin müstəqilliyini qoruyan, sülhün simvoluna çevrilən əfsanəvi sərkərdə idi. “Düşünürəm ki, Bakının küçələrindən birinə onun adı verilərdi, Azərbaycanda dost Əlcəzair xalqının azadlıq simvolu olan Əmir Əbdülqədir əl-Cəzairinın də xatirəsi paytaxtımızda əbədiləşdirilməsi məqsədəuyğun olardı”.

Bəs, kimdi bu Əmir Əbdülqədir əl-Cəzairi? Nədən bu ad indi gündəm oldu?

Lent.az-ın məlumatına görə, Əbdülqadir Cəzairi 1808-ci ilin 6 sentyabrında Əlcəzairin qərbində yerləşən Muəskər şəhərində anadan olub. Kiçik yaşlarından Quranı əzbərləmişdi. O, mahir döyüşçü, çapar və nişançı idi. Bu keyfiyyətləri onu liderə çevirə bilmişdi. Bir müddət, Şamda və Bağdadda üləmalardan dərs alır. 1830-cu ildə fransız qoşunlarının Əlcəzairiin işğalına başlayanda, o, vətəninə geri dönür. İki il sonra 0, “Əmirülmöminin” olaraq Əlcəzair xalqının rəhbəri seçildi. Qısa zamanda əyalətlərə öz valilərini təyin etdi, mühəmmədiyyə adlanan milli pul buraxıldı.

Şeyx anadan olduğu Muəskər şəhərini öz əmirliyinin paytaxtı elan etdi. General Klauzelin bu şəhəri 1835-ci ildə zəbt etdiyi üçün paytaxt həmin ildən etibarən Taqdimt məntəqəsinə köçürülmüşdü. Amma tezliklə, Əmirin nizamlı ordu süvari, piyada və topçu alayları Tlemsan, Muəskər və Milyana kimi şəhərləri azad etdi.

O, işğal altındaki ərazilərdə silah belə iztehsal edirdi. Hətta Paris şəhərinin yüksək dairələrində belə kəşfiyyat şəbəkəsi var idi. 1835-ci ildə Vəhra şəhərini mühasirəyə alaraq general Boyerin komandanlığı altındakı fransız qoşunlarını məğlub etdi. Bu qabiliyyəti onun səhrada yaşayan qəbilələr arasındakı hörmətinin daha da artmasına səbəb oldu. General Büqo Fransaya göndərdiyi rapotda onun haqqında bunları qeyd etmişdi: “Əbdülqadir çevik, zəkalı və nə edəcəyi qabaqcadan bəlli olmayan bir düşməndir. Dühası və təmsilçisi olduğu inancı sayəsində əldə etdiyi etibarla kütlələri bizə qarşı hərəkətə gətirməyi bacarır. O, adi bir insan deyil, liderdir”.

1838-ci ilə qədər, demək olar ki, bütün Əlcəzair onun nəzarəti altında idi. Amma bütün uğurlara rəğmən qüvvələr nisbəti də bərabər deyildi. 1841-ci ildə fransızlar bütün qüvvələriylə üsyançıların üstünə yeridi. Qeyri-bərabər döyüşlərdə Əmirin qoşunları məğlub oldu.

1846-cı ildə Marakeşə sığındı. Orada həbs edilərək, fransızlara təhvil verildi. Amma imperator Luis Napoléon 1852-ci ildədə Əbdülqadirin Bursaya getməsinə izn verdi. O, Bursada da çox qalmır. Oradan Dəməşqə gedir. 1883-cü ildə orada vəfat edir.