Arktikada niyə "qiyamət günü bunkeri" tikilib?
Arktika tundrasının mərkəzində, qayaların dərinliyində, müasir dövrün ən unikal tikililərindən biri yerləşir: tez-tez "qiyamət gününün bunkeri" adlandırılan Şpitsberqendə.
Lent.az xarici KİV-ə istinadla yazır ki, sabit -18°C temperaturda dünyanın hər yerindən ən vacib becərilən bitkilərin toxumları burada saxlanılır-qlobal bir fəlakət halında yerin qida irsini xilas etmək üçün hazırlanmış bəşəriyyətin bir növ "gəmisi".
Toxum anbarı - dünyanın sonuna qarşı sığorta
Nəhəng bir seyf təsəvvür edin, amma qızıl və ya sənəd əvəzinə milyonlarla kiçik toxum var. Bu, fantaziya deyil, kənd təsərrüfatı müxtəlifliyinin itirilməsinə qarşı son müdafiə xətti kimi yaradılmış real bir obyektdir. Bu seyfin əsas missiyası planet müharibə, iqlim dəyişikliyi və ya digər fəlakətlərdən zərər görərsə, qlobal kənd təsərrüfatını bərpa etmək qabiliyyətini qorumaqdır.
Müxtəlif ölkələrdə yerləşən ənənəvi toxum bankları çox vaxt müharibələrə, təbii fəlakətlərə və maliyyələşdirmənin pozulmasına qarşı həssasdırlar. “Crop Trust” tə.kilatına görə, bir çoxu sadə elektrik kəsintiləri və ya ehtiyatsız davranış səbəbindən unikal nümunələrini itirə bilər. Buna görə də, Şpitsberqen ən sərt şəraitdə belə planetin genofondunun qorunmasını təmin edən sığorta fondu rolunu oynayır.
Niyə məhz Şpitsberqen?
Sərdabə Şimal qütbündən cəmi 1300 kilometr aralıda, Şpitsbergen adasında, Svalbard arxipelaqının bir hissəsi olan qayalıqda yerləşir. O, 100 metrdən çox dərinlikdədir və bu da istənilən xarici təsirlərdən etibarlı qorunma təmin edir. Yer qəsdən seçilib - mütəxəssislər maksimum təhlükəsizliyi təmin etmək üçün onlarla amili nəzərə alıblar.
Bu bölgəni seçməyin əsas səbəbləri bunlardır:
• Sivilizasiyadan uzaqlıq. Şpitsberqen sıx məskunlaşmış ərazilərdən uzaqda yerləşir, buna görə də insan fəaliyyəti və ya təbii fəlakətlər nəticəsində dağıntı riski minimaldır.
• Geoloji sabitlik. Anbarın oyulduğu dağ praktik olaraq hərəkətsizdir və zəlzələlərə meylli deyil.
• Təcrid və əlçatanlıq. Ucqar yerdə yerləşməsinə baxmayaraq, müntəzəm uçuşlarla əldə etmək mümkündür və bu da alimlərin işini asanlaşdırır.
• Əbədi buzlaq. Sığınacağın ətrafındakı qalın buz təbəqəsi təbii soyuducu rolunu oynayır və elektrik kəsilməsi zamanı belə toxumları qoruya bilir.
• Təhlükəsiz hündürlük. Kompleks dəniz səviyyəsinin qalxması səbəbindən daşqın riskinin qarşısını almaq üçün kifayət qədər yüksəkdə yerləşir.
İdeyadan həyata keçirməyə
Qlobal "toxum bankı" yaratmaq ideyası müharibələr, iqlim dəyişikliyi və təbii fəlakətlər səbəbindən məhsulların məhv olma təhlükəsinə cavab olaraq ortaya çıxıb. Norveç hökumətinin və beynəlxalq təşkilatların dəstəyi ilə layihə həyata keçirilib və anbarın qapıları ilk dəfə 2008-ci ildə açılıb.
Yeni əlavə - fevral 2025
2024-cü ilin may ayına olan məlumata görə, anbarda artıq dünyanın demək olar ki, hər ölkəsindən toplanmış 1,3 milyondan çox toxum nümunəsi var. Bu, onu planetdəki ən böyük becərilən bitkilərin genetik kolleksiyasına çevirir.
2025-ci ilin fevral ayında fond 21 beynəlxalq gen bankından daha 14.000 nümunə ilə tamamlanıb. Bunlara xüsusilə quraq bölgələr üçün dəyərli olan nadir düyü, sorqom və darı növləri daxildir. Minimal nəmlikdə yaşaya bilən dənli bitkilərin toxumları Sudandan, zülalla zəngin "məxməri lobya" isə Malavidən gətirilib.
Müharibələr və təbii fəlakətlərlə üzləşən ölkələr üçün Şpitsberqenə toxum göndərmək sadəcə elmi bir rəsmiyyət deyil, həm də gələcəyə inamın simvoludur. Qasırğalardan müntəzəm olaraq əziyyət çəkən Filippinlər də bu qorunma olmadan əbədi olaraq itiriləcək nümunələri bağışlayıblar.
Ümid anbarıı
Bu gün Qlobal toxum anbarı sadəcə bir anbar deyil, həm də insan vizyonunun və birliyinin simvoludur. Bu, bizə xatırladır ki, siyasi münaqişələrə və təbii təhdidlərə baxmayaraq, bəşəriyyət tək bir məqsəd - Yer üzündə həyatı və qida irsimizi gələcək nəsillər üçün qorumaq üçün birləşə bilər.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
