Putinin nə smartfonu, nə də interneti var - keçmiş kəşfiyyatçıdan rezonanslı MƏLUMATLAR

Rusiya ilə dünyanın qalan hissəsi arasında süni intellekt (AI) sahəsində ciddi texnoloji boşluq getdikcə daha aydın görünür. Bu geriləmənin səbəbinin təkcə beynəlxalq sanksiyalar deyil, həm də ölkənin öz daxilindəki sistemli problemləri olduğu bildirilir.

Lent.az xəbər verir ki, “Financial Times” Qərbə köçmüş keçmiş rusiyalı kəşfiyyatçının məlumatlarına istinad edir: onun sözlərinə görə, prezident Vladimir Putin hələ də rəqəmsal texnologiyalardan qaçır, smartfondan istifadə etmir və hətta internetlə də işləmir. Üstəlik, on il əvvəl o, yaxın ətrafına qeydləri yalnız yazı makinalarında aparmağı əmr edib. Belə şəraitdə yüksək texnoloji sahədə, xüsusən də süni intellektdə irəliləyişlər gözləmək çətin ki mümkün olsun.

Hesablama gücünə giriş vəziyyəti inkişafa mane olan başqa bir amildir. "Azadlıq Radiosu" nun məlumatına görə, Ukraynadakı genişmiqyaslı müharibə dövründə Rusiyanın ən böyük bankı "Sberbank" yalnız 9000-ə yaxın qrafik prosessorlar ala bilib.

Müqayisə üçün: Microsoft təkcə 2023-cü ildə təxminən 500 000 ədəd satın alıb. Rusiya tərəfindən tapılan yeni təchizatçıların tələb olunan həcmdə müasir yarımkeçiricilərə çıxışı yoxdur. Eyni zamanda, ölkə “beyin axını” ilə üzləşib: 2022-ci ildən sonra İT mütəxəssislərinin təxminən 10 faizi mühacirət edib.

Nəticədə, “Tortoise Media”nın qlobal süni intellekt inkişafı reytinqində Rusiya təkcə böyük iqtisadiyyatları deyil, həm də İrlandiya və Portuqaliya kimi daha kiçik ölkələri geridə qoyaraq yalnız 31-ci yerdədir.

Senzura çiplər tələb edir

Rusiya öz süni intellekt imkanlarını inkişaf etdirmək üçün ciddi stimul ola bilər: dövlət nəzarəti, o cümlədən rəqəmsal məkan. Senzuranın süni intellekt alqoritmlərinə qədər genişləndirilməsi böyük resurs tələb edir. Ancaq Moskvada bunlar yoxdur - kifayət qədər çip və ya istehsal gücü yoxdur.

Bundan əlavə, süni intellekt bu gün hərbi işlərdə getdikcə daha vacib amilə çevrilir. Müasir silahlar və taktikalar rəqəmsal məlumatların emalı imkanlarına əsaslanır. Yüksək performanslı hesablamalara çıxışı olmayan Rusiya gələcək hərbi münaqişələrin kənarında qalmaq riski ilə üzləşir.

Bəzi analitiklər daha da irəli gedərək, avtonom silah sistemlərinin yaradılmasında qarşıdan gələn inqilab barədə xəbərdarlıq edirlər. Əgər bu proqnozlar doğrudursa, o zaman Moskva gələcək texnoloji yarışı artıq uduzur.

Qərb bu boşluqdan necə istifadə edə bilər

Qərb ölkələri Rusiyanın texnoloji zəifliyindən strateji üstünlük kimi istifadə edə bilər. Əsas alətlərdən biri yarımkeçiricilərin və süni intellekt avadanlığının ixracına məhdudiyyətlərin saxlanılması və sərtləşdirilməsidir. Ekspertlər bu sahədə sanksiyaların ləğvinin hətta mümkün danışıqlar çərçivəsində də qəbuledilməz olduğunu vurğulayırlar.

“Beyin axını”nı artırmağın bir yolu da təklif olunur: ölkəni tərk etmək istəyən rusiyalı süni intellekt mütəxəssisləri üçün miqrasiyanın sadələşdirilməsi. Bundan əlavə, hökumətə daxili təzyiqi artırmaq üçün texnoloji boşluğun real miqyası barədə məlumatların Rusiya isteblişmentinə çatdırılması vacibdir.

Rusiya texnoloji boşluğu kompensasiya edə bilərmi?
Kritik vəziyyətə baxmayaraq, Moskva itirilmiş vaxtı kompensasiya etməyə çalışır. “Sberbank”, Çin ilə süni intellekt sahəsində əməkdaşlığa başladığını elan etdi və “Roskosmos” dövlət korporasiyasında rəhbərliyin dəyişməsi rəhbərliyin zirvəsini cavanlaşdırmaq və "rəqəmsallaşdırmaq" istəyini göstərə bilər.

Lakin tənqidçilər xəbərdarlıq edirlər ki, geridə qalanlar texnologiyanın dəyərini azaltmaqla liderləri tutmaq şansı əldə edirlər. Buna misal olaraq rəqiblərindən daha aşağı qiymətə yaradılmış Çin DeepSeek-V3 süni intellekt modelidir. Rusiya komponentləri idxal etmək üçün boşluqlar tapsa və mövcud resurslardan səmərəli istifadə edərsə, hələ də oyunda qala bilər.

Cavabları olmayan suallar

Saxlama strategiyasının əsas problemi onun gözlənilməzliyidir. Qlobal vəziyyətin 5-10 ildən sonra necə dəyişəcəyi bəlli deyil. Rusiya süni intellektdə dünyanı tutmasa belə, bunu başqa vasitələrlə - fiziki güc, nüvə silahı, qorxutma taktikası ilə kompensasiya edə bilər. Moskva texnoloji boşluqlara məhəl qoymadan Ukraynada məhz belə fəaliyyət göstərir.

Çip yoxdursa - gələcək yoxdur

Rusiya keçən əsrin metodlarından istifadə edərək fəaliyyətini davam etdirir, keçən əsrdən əvvəlki məqsədlərə çatmağa çalışır. Bu arada, 21-ci əsr başqa vasitələrə ehtiyac duyur – və süni intellektə çıxışı olmayan Rusiya böyük dövlət statusunu qoruyub saxlaya bilməyəcək. Putinin siyasi və hərbi kozırları olsa belə, getdikcə ən vacib şeydən - çiplərdən məhrum olur.