Kartof-soğanın qiyməti niyə kəllə-çarxdadır? - Ekspert AÇIQLADI

Aprel ayının əvvəlindən Azərbaycanda kartof və soğanın qiyməti kəllə çarxa çıxıb. Kartofun 1 kiloqramı ən ucuzu 1.60 manata, ən bahası isə 2 manata satılır. Soğan da həmçinin ən ucuzu 1.50, hətta 1.80-ə təklif olunur. Halbuki normalda kartofun 1 kiloqramı maksimum 1 manat, soğanın qiyməti isə 60-70 qəpik olardı. Hər yeməyin əvəzolunmazı olan bu ikilinin qiymətləri əvvəlki illərdə heç vaxt bu qədər baha olmayıb. Hətta 2 il əvvəl aprel ayında təzə çıxan soğanın qiyməti 20 qəpik idi. İndikindən az qala 10 dəfə ucuz. Hazırki dövrdə evimizi sadəcə 2-3 günlük kartof-soğanla təmin etmək üçün ən azı 10 manat xərcləməliyik.

Kartof-soğanın bahalaşmasının səbələrini Liberal İqtisadçılar Mərkəzinin sədri, kənd təsərrüfatı eksperti Akif Nəsirli Lent.az-a açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, təzə kartofun hələ də bazarlara çıxarılmaması səbəbindən qiymət ucuzlaşmır:

“Kartof və soğanın baha olması bazardakı qıtlıqla bağlıdır. Bazarda tələb çoxdur, təklif az. Yəni tələb təklifi üstələdiyi üçün təbii olaraq, qiymət bahalaşır. Qıtlığa səbəb isə bu məhsulların əhalinin qida tələbatının 80-90 faizini ödəməsidir. Əslində 100 faizi də ödəyə bilər. Ancaq yazda yığılan təzə faraş kartofun 60 faizini ixrac edirik. Çünki onu saxlamaq üçün bahalı şərait yaradılmalıdır. Sərf etmədiyi üçün Azərbaycanda faraş kartof saxlanılmır. İyun ayınadək bu kartofların məsələsi həll olunur, becərilən kimi 60 faizi ixraca, qalanı da yerli bazarlara yönəlir. İyundan sonra isə yay aylarında aran rayonlarda kartof becərilir. Bu kartofu saxlamaq isə asandı, yetkin olduqları üçün bahalı şərait tələb olunmur. Tələbatı tam ödəyir və hətta payızda ixrac da olunur”.

Akif Nəsirli

Akif Nəsirli deyib ki, soğanın bahalaşması da təzə soğanın kütləvi yığımına başlanılmaması ilə əlaqədardır:

“Payızda əkilən soğan yazda yığılır, artıq yığımına başlanılmalıdır. Bu soğanların saxlanılması da faraş kartof kimi çətindir. Saxlanılması əlverişli deyil, tez xarab olur. Ona görə də becərilən kimi dərhal bazarlara göndərilir və satılır. Yazda əkilən soğanlar isə yayın sonu və payızda becərilir. Həmin soğanlar daxili tələbatı tam ödəyir və ixracata yönəldilir. Xüsusən, dekabr-yanvar aylarında ixracat daha çox artır. Buna görə də ölkədə mart aprel aylarında kartof soğan qıtlığı yaranır. Sahibkarlar həmin aylar idxalı artırırlar. Faraş kartof çıxanda isə idxaldan qorxurlar. Çünki faraş kartof bazara çıxanda idxal olunan kartofun qiymətinə çox təsir edəcək. Buna görə də, idxalı çox azaldırlar”.

Ekspert getdikcə qiymətlərin ucuzlaşacağını deyir:

“Bahalaşmaya təsir göstərən səbəblərdən biri budur ki, sahibkarların əlində statistika yoxdur bilsinlər ki, faraş kartof nə vaxt bazara çıxacaq. Ötən il faraş kartof aprelin 8-də satışa çıxarılmışdı. Bu il isə ayın 22-dir, amma hələ də bazarda faraş kartof yoxdur. Soğan da eynilə, ötən il martın sonu bazara çıxmışdısa, bu il hələ təzə-təzə bazarlarda görürük. Beləcə qarşıdakı günlərdə faraş kartof və soğanın yığımı artacaq və kütləvi şəkildə bazarlara çıxarılacaq. Onda hər ikisinin də qiyməti düşəcək”.

Həmsöhbətimiz sonda qeyd edib ki, qışda bahalaşmanın qarşısını almaq üçün xüsusi kvota tətbiq olunmalıdır:

“Məsələ burasındadır ki, dövlət bu məsələni müəyyən rıçaqlarla tənzimləməlidir. Məsələn, deyirdik ki, ölkədə yetişdirilən soğan daxili tələbatı tam ödəyir. Amma qış aylarında soğanın bahalaşmasının qarşısı ala bilmirik. Bunun üçün kvota qoydular və götürüb bütün aylara böldülər. Kvotanı iyul, avqust, sentyabr və oktyabr aylarına qoymaq lazım deyil. Bu statistika dövlətin əlindədir də. Görür ki, soğan dekabr-yanvar aylarında kütləvi ixrac edilir. Aprel ayınadək ölkə daxilində tələbata kifayət edəcək soğan saxlamaq üçün xüsusi kvota tətbiq etmək lazımdır. Bunun üçün çevik qərarlar lazımdır. Lakin çox təəssüf ki, biz Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin çevik reaksiyasını müşahidə edə bilmirik”.