Maqnit qasırğalarının bilinməyən təhlükələri – Alimlər xəbərdarlıq edir

Geomaqnit qasırğaları plazma adlanan böyük qızdırılan qaz qabarcığının Günəşin səthindən Yerə doğru - tac kütləsinin atılması zamanı baş verir.

Lent.az xəbər verir ki, tac kütləsinin atılmasının plazması proton və elektron buludundan, elektrik yüklü hissəciklərdən ibarətdir. Bu hissəciklər Yerə çatdıqda, planeti əhatə edən maqnit sahəsi ilə qarşılıqlı əlaqədə olurlar. Qarşılıqlı təsir nəticəsində maqnit sahəsi təhrif olunur və zəifləyir. Bu da öz növbəsində şimal işıqlarına və digər təbiət hadisələrinə səbəb olur.

2024-cü ilin mayında baş verən maqnit qasırğası GPS rabitəsini o qədər pozub ki, santimetr dəqiqliyi tələb edən traktorlar işləyə bilməyib. Bildirilir ki, daha güclü fırtınalar daha ciddi nəticələrə gətirib çıxaracaq.

Daha güclü günəş fırtınaları olub və onlardan biri elektron texnologiyanın ilk dövrlərində xaosa səbəb olub. 1859-cu ilin 1 və 2 sentyabrında bütün dünyada teleqraf sistemləri sıradan çıxıb. Teleqraf operatorları elektrik şoku, teleqraf kağızının alov aldığını və avadanlıqların batareyasız işləyə bildiyini bildiriblər. Həmin gün yaşananlar Karrinqton hadisəsi kimi tanınır. Bu, may fırtınasından daha güclü qeydə alınan ən böyük geomaqnit qasırğası hadisəsidir.

Bu gün Karrinqton hadisəsi ilə eyni intensivliyə malik geomaqnit qasırğasının baş verməsi gözlənilir. Elektrik enerjisindən daima artan asılılıq və inkişaf edən texnologiyalarla hər hansı bir uğursuzluq trilyonlarla dollar pul itkisi ilə nəticələnə bilər və bu sistemlərdən asılı olan insanların həyatı üçün təhlükə yarada bilər. Fırtına insanların hər gün istifadə etdiyi əksər elektrik sistemlərinə təsir göstərəcək.

Maqnit fırtınaları elektrik şəbəkəsindən axan induksiyalı cərəyanlar yaradır. 100 amperdən çox ola bilən geomaqnit induksiya cərəyanları transformatorlar, rölelər və sensorlar kimi şəbəkəyə qoşulmuş elektrik komponentlərinə daxil olur. 100 amper bir çox ev təsərrüfatlarının enerji təchizatına bərabərdir. Bu böyüklükdə cərəyanlar komponentlərin daxili zədələnməsinə səbəb ola bilər. Bu da elektrik enerjisinin geniş kəsilməsinə səbəb olur.

1989-cu ilin martında Kanadanın Kvebek əyalətində Karrinqton qasırğasından üç dəfə kiçik olan maqnit qasırğası baş vermişdi. Bu fırtına Hidro-Kvebekin elektrik şəbəkəsinin məhvinə səbəb olmuşdu. Fırtına zamanı yüksək maqnit induksiyalı cərəyanlar Nyu-Cersidə transformatoru zədələyib və şəbəkənin elektrik açarlarını sıradan çıxarmışdı. Bu halda kəsinti beş milyon insanı doqquz saat işıqsız qoymuşdu.