Əmircanın bu küçələrində sanki müharibə filmi çəkilib

2015-ci ilin yayında, Bakı şəhərinin Pirşağı qəsəbəsində yerləşən bağ evində, uşaqlıq dostlarından ibarət bir qrup bir araya gəlir. Yay ənənəsinə sadiq qalaraq manqalı ətrafına toplaşır, kabab bişirilər. Kişilər manqal ilə məşğul idilər, qadınlar isə gündəlik problemlər – ərlər, uşaqlar, qayınanalar haqqında söhbət edirdilər. Həmin yay günü hər şey adi idi, bircə gərginlik istisna olmaqla. O günkü "manqal yığıncağının" səbəbi nə bayram, nə də istirahət günü idi, əksinə, həmin gün ABŞ dolları Azərbaycan manatına nisbətən kəskin artmışdı...

Məsələ burasındadır ki, bu qrup səyahət etməyi çox sevirdi və bəzilərinin uşaqları artıq xarici universitetlərdə təhsil alırdı (xatırladaq ki, o gözəl zamanlarda dollarla təhsil almaq hətta Azərbaycanın özündə ödənişli fakültələrə daxil olmaqdan daha ucuz başa gəlirdi). İndi isə planlaşdırılmış yay istirahəti faktiki olaraq pozulmuşdu və büdcədən kənara çıxmamaq üçün ciddi tədbir görmək lazım idi. Lakin gənclikləri "çətin 90-cı illərə" təsadüf edən bu qrup kədərlənməyə alışmamışdı. Qərara alındı ki, yay ayları doğma Azərbaycanı səyahət etməyə həsr olunsun, çünki məlum oldu ki, biz onu demək olar ki, tanımırıq. Həmin vaxt ölkənin tamamilə turizmə açıq olmayan, demək olar ki, unudulmuş və çətinliklə çatılan bölgələrinin təbiəti, memarlığı və tarixi haqqında bir sıra heyranedici reportajlar yayımlandı.

Və indi, təxminən 10 il sonra məlum olur ki, biz doğma Abşeronu da o qədər də yaxşı tanımırıq. Daha doğrusu, onun uzaqdan görünüşünü tanıyırıq və bu, şübhəsiz ki, gözəldir. İstər-istəməz insan səs-küylü və boğucu mərkəzi şəhəri əvəzləyərək şəhərətrafı infrastruktura keçməyi düşünür. Lakin məlum olur ki, bu gözəllik arxasındakı həyat şəhər sakininin təsəvvür etdiyi idealist mənzərədən uzaqdır. Əksinə, bu həyat daimi kommunal xidmətlərlə, icra hakimiyyəti ilə və vicdansız qonşularla mübarizə ilə doludur. Hələ biz hava şəraiti və siçanlar, küçə itləri və qan soran parazitlər kimi yerli fauna ilə gələn təhlükədən danışmırıq. Ərazinin bərbad yolları və digər "xoşagəlməzliklər"i sadalamaqla bitməz. Beləliklə, Əmircana xoş gəlmisiniz!

Əmircan qəsəbəsi, paytaxtın Suraxanı rayonunda yerləşir və Abşeron yarımadasının ən qədim yaşayış məntəqələrindən biridir. Təbii ki, o, hər bir bakılıya uşaqlıqdan tanışdır, çünki hava limanına gedən yol onun yanından keçir, burada qədim minarəli məscid yerləşir və Əmircan Azərbaycana bir çox görkəmli insanlar bəxş etmişdir. Bu gün demək olar ki, bütün turizm operatorları əvvəllər Xilə kəndi adlanan və həyatın hələ eramızdan əvvəl XI-X minilliklərdə qaynadığı bu yeri ziyarət etməyə çağırırlar.

Müasir Əmircanın ərazisindən karvan yolları keçirdi və çox güman ki, bu, yarımadadakı ən qədim yol idi. Bundan əlavə, yarımadanın ortasından keçən yol Pirallahıdan Bakıya gedən yeganə yol idi.

Yaşlı sakinlərin dediyinə görə, bir zamanlar burada 9 məscid, 50-dən çox hamam və 200 quyu var idi. Xilə yolunda bir neçə su hövzəsi yerləşirdi. Bir vaxtlar buradan neft yataqları üçün kiçik çəlləklərdə su aparılırdı.

Lakin Xilənin əsas sərvəti bütün Şərqdə məşhur olan ağ neft idi. Əmircan duzu isə Azərbaycanın hüdudlarından kənarda satılırdı. Bundan əlavə, kənd sakinləri bağçılıq və tərəvəzçiliklə məşğul olurdular; əncir və üzüm, alma və nar şəhərə satış üçün aparılırdı. Burada həmçinin keyfiyyəti ilə məşhur olan zəfəran yetişdirilirdi. Geniş düzənliklər və otlaqlar heyvandarlığın inkişafı üçün şərait yaratmışdı. Hər bazar günü Əmircandan Bakıya çoxsaylı qoyun sürüləri aparılırdı.

Bu, Şahbulat, Əlqılınc və Atabala kimi nəslin vətənidir. Kəndin varlı və nüfuzlu insanları, tacirlər Hacı Hacıbaba və Hacı Babir, dəvə karvanlarına sahib idilər. Səyahətə çıxan tacirlər bu karvanları etibarlı nəqliyyat vasitəsi kimi icarəyə götürürdülər.

Burada tanınmış xeyriyyəçi, milyonçu Murtuza Muxtarov doğulub və dəfn olunub. Əmircanda həmçinin Abbasqulu Ağa Bakıxanovun evi yerləşir. Qəsəbə dünyaya rəssam Səttar Bəhlulzadəni və İkinci Dünya Müharibəsi illərində faşistlərlə mübarizə aparan ilk azərbaycanlı qadın pilot, "Gecə cadugərləri" dəstəsinin üzvü Sona Nuriyevanı bəxş edib. Məşhur adları sadalamaq uzun çəkər. Xilə haqqında danışmaq da elə onun kimi. Lakin XXI əsrin ilk rübünün sonuna doğru müasir əmircanlıların necə yaşadığını görmək daha maraqlıdır...

Tərk edilmiş və unudulmuş...

Əvvəlcə izah edək ki, Əmircan qəsəbəsi yuxarı və aşağı hissələrə bölünür. Əgər siz "yuxarıda" yaşayırsınızsa, deməli, siz "mərkəzi" bəxtəvərsiniz. Çünki Əmircanın bu hissəsində həyat gözəldir, yaxşıdır, böyük marketlər əlinizin altındadır, ayağınızın altında layiqli asfalt var və avtobus dayanacağına piyada normal məsafədə gedə bilir. Evinizdə, çox güman ki, yemək qoxusu olacaq, yaxınlıqdakı zibilxana və ya tərk edilmiş gölün qoxusu deyil. Və hətta Bakıda yağış yağsa belə, təcili yardım nisbətən tez gələcək...

Lakin Əmircanın həyatını tam hiss etmək üçün sadəcə mərkəzi yoldan kənara çıxmaq kifayətdir. Və təxminən beş dəqiqə sonra asfalt bitəcək. Hələ də eyni gözəl görkəmli evlər olacaq, içində eyni Azərbaycan vətəndaşları yaşayır, lakin artıq yaxın küncdə dağıdılmış köşklər və baryerlərlə qarşılaşacaqsınız, sanki burada müharibə filmi çəkilib.

Daha üç dəqiqəlik bərbad yolda gedəndən sonra isə, yerli sakinlərin dediyinə görə, əsrlərdir təmizlənməyən zibilxanalar başlayır və Abşeron küləyi ilə bu üfunət bütün qəsəbəyə yayılır.

Qədim qəsəbə, qədim mənşəyi səbəbindən geniş və geniş küçələr və prospektlərlə öyünə bilməz. Dövlət bu özünəməxsusluğu qorumağa çalışır və bərpa, tikinti işlərinə xeyli vəsait ayırır. Yerli hakimiyyət orqanları, görünür, hesab edirlər ki, əgər müəyyən bir sahədə bərpa işləri aparılırsa, artıq rahatlıq və təhlükəsizlik məsələləri ilə maraqlanmağa ehtiyac yoxdur. Ona görə də Əmircanda sükan arxasında olan çox ehtiyatlı olmalıdır. /Vesti.az