Dünya niyə "Yer" adlanır? - ARAŞDIRMA

Bizim Yer planetimiz, Günəş sistemindəki digər planetlərdən fərqli olaraq, daha sadə görünə biləcək bir ada malikdir. Veneranın adını Roma məhəbbət ilahəsinin, Yupiter isə qədim tanrıların padşahının şərəfinə adlandıranda sual yaranır: Bəs, niyə planetimiz Yer adlanır?

Lent.az xarici mənbələrdən topladığı məlumata görə, son araşdırmalar bu suala işıq salır və cavabın gözləniləndən daha mürəkkəb olduğu ortaya çıxır.

"Yer" adının alman kökləri var. Bu, qədim almanca "erda" sözündən və köhnə anqlo-sakson dilindəki "ertha" sözündəndir. Hər ikisi "gəzdiyi yer" mənasını verir. Eramızdan əvvəl 450-ci ildə İngiltərə və Ueli işğal edən german qrupu olan Anglo-Saxons, zamanla inkişaf edən mədəni və linqvistik aspektlərə töhfə verib. Bu prosesin nəticəsində 7-ci əsrin ortalarında qədim ingiliscə “torpaq”, “yer” və ya “ölkə” mənasını verən “eorşe” sözü meydana çıxıb.

Fərqli mədəniyyətlərdə fərqli adlar

Qeyd etmək lazımdır ki, planetimizi heç də bütün xalqlar “Yer” adlandırmır. Qərb mədəniyyətlərində, xüsusən də ingilisdilli ölkələrdə bu söz adi hala çevrilib. Ancaq digər mədəniyyətlərdə oxşar terminlər var. Məsələn, qədim fransızcada “erthe”, almancada “erde”, holland dilində “Aarde” sözü var. Bu sözlər torpaq, torpağa oxşar anlayışı və əlaqəni əks etdirir.

Simvolik məna

“Yer” sözü təkcə planetimizi təmsil etmir, həm də daha dərin simvolik məna daşıyır. Bir çox mədəniyyətlər üçün torpaq həyat və sağ qalma mənbəyi olub. İnsanlar orada yaşayır, qida yetişdirir və nəhayət öldükdən sonra torpağa qayıdırdılar. Torpaqla bu sıx bağlılıq dildə və mədəniyyətdə öz əksini taparaq “Yer” adını simvolik, mənalı edir.

Latın kökləri və "terra" termini

Latın ənənələrinə toxunan mədəniyyətlərdə "terra" sözü çox vaxt planetə istinad etmək üçün istifadə olunurdu. "Terra" termini bir çox müasir ingilis sözlərinin kökünü təşkil edir. Məsələn, "terrestrial", "subterranean" və "extraterrestrial". Günəş sisteminin bir çox planetini tanrılarının şərəfinə adlandıran romalılar yer üçün “terra” sözünü işlədirlər ki, bu da müasir adlara təsir edib.

Yerin bir planet kimi qavranılması

Əsrlər boyu, qədim Babil dövründən bəri "Yer" planet kimi qəbul edilmirdi. İnsanlar onu bütün digər göy cisimlərinin ətrafında fırlanan Kainatın mərkəzi hesab edirdilər. Yalnız 16-17-ci əsrlərdə astronomiyanın inkişafı ilə "Yer" planeti kimi tanınıb. Bu vaxta qədər Yerin planet olması fikri mövcud deyildi.

Nəticə

“Yer” adı insanların torpaqla dərin tarixi-mədəni bağlılığını əks etdirir. Tanrıların və mifoloji personajların adını daşıyan digər planetlərdən fərqli olaraq, planetimiz insanın ətrafındakı təbiətlə həyati əlaqəsini simvolizə edən daha "yerdən aşağı" bir ada malikdir. Bu ad təkcə səma cismini təyin etmir, həm də bəşəriyyətin bütün tarixini və onun yaşadığımız dünya ilə əlaqəsini təcəssüm etdirir.