Gülər Əhmədova: “Onu Allaha həvalə edirəm...” - MÜSAHİBƏ

- Deyəsən, artıq diktofona yazırsız.

Deyib də güldü. Elə mən də. Çünki razılaşdırmamışdıq müsahibəni. Sadəcə, söhbətin əvvəli elə səmimi alındı ki, istər-istəməz diktofonu qoşmalı olmuşdum. O da dəstəyin o başında anındaca hiss etdi; sabiq millət vəkili, qəzet təsisçisi, riyaziyyatçı, psixoloq Gülər Əhmədova.

 - Elə indicə sizin Vikipediyadakı səhifənizə baxırdım. Mən elə bilirdim siz tarixçisiniz, amma baxıram ki, riyaziyyatçı imişsiz. Psixologiya sizin üçün təzə sahədir, ya əvvəllər bu işlə məşğul olmusunuz?

- Ümumiyyətlə, sizə bir şey deyim. Ziqmund Freyd kimi insanların, psixoloqların ilk təhsili riyaziyyatla bağlı olub.

- Siz özünüzü Freydlə müqayisə etdiniz…

 - Xeyr, müqayisə etmirəm. Mən sizə tarixi deyirəm. Ziqmund Freydlə ona görə müqayisə etmirəm ki, onun özünün psixoloji problemləri olub. Eyni zamanda Freyd böyük bir cərəyanın banisidir, mən o cərəyanın tərəfdarı deyiləm.

 - Başa düşdüm. Amma tam ciddi, neçə illər ölkənin ictimai-siyasi həyatında aktiv iştirakdan sora belə bir işə necə adaptasiya oldunuz?

 - Mən neçə il universitetdə psixologiyadan dərs demişəm. Və 21 yaşımdan pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuşam. Yaxşı psixoloq olmayan müəllim, yaxşı pedaqoq ola bilməz.

- Amma indi praktik işlə məşğulsunuz axı. Bunu deyirdim.

- O vaxt deputatlıq və sair işlərim vardı deyə, mən sistematik olaraq məşğul olmamışam. Əvvəllər orta məktəbdə də işləmişəm. Mənim həm uşaqlar, həm də valideynlərlə təmasım həmişə yüksək qiymətləndirilib. Vikipediyaya baxdınızsa, gördünüz, mən pedaqoji institutu qurtarmışam, orada da psixologiya böyük bir bölüm kimi keçirilirdi. Bizim də müəllimimiz vardı, Azərbaycan psixologiya elminin ən böyük simalarından olan Əbdül Əlizadə. Çox gözəl insan idi, həm də çox gözəl psixoloq. Ondan qiymət almaq da asan deyildi. İndi bilmirəm necədir, o vaxt həmin ali məktəbdə təkcə nəzəriyyə ilə bağlı imtahan vermirdik. Həm də praktiki məsələlərlə bağlı da imtahan keçirilirdi. Yəni praktik təcrübəmiz də vardı. Fərqlənmə diplomu olan riyaziyyat müəllimiyəm. Ondan sonra ən çətin illərdə, 90-larda bu ixtisas üzrə işləmişəm. BDU-da dərs demişəm, uzun illər Respublika Uşaq təşkilatına rəhbərlik etmişəm, deməyim odur ki, yetərincə təcrübəm var.

 - 90-cı illərdən danışdınız. Maraqlıdır, o vaxt da, indi də sizə müraciət edirlər. Təbii ki bir psixoloq kimi. Eyni problemlərdimi, yoxsa fərqli məqamlar da var?

- Burda bir əsas və fərqli məqam var. 90-larda bu qədər geniş informasiya mühiti yox idi. İndi dünya o qədər kiçilib ki, insanların çox geniş informasiya imkanı var. Yəni bu gün Azərbaycanını ən kiçik kəndində oturan adam dünyanın hər yerindən xəbər tuta bilir. Bu, 90-cı illərdə mümkün deyildi. İnsanlar az qala qapalı bir mühitdə yaşayırdılar. Bir quruluş dağılmışdı, ikinci hələ tam formalaşmamışdı. İnsanlarda bir qədər çaşqınlıq vardı. Xalq 20 Yanvar şokunu yaşamışdı. İnsanlar affekt vəziyyətindəydilər.

- Amma intiharlar da indiki səviyyədə deyildi...

 - Bilirdim elə bu sualı verəcəksiniz. Sizə bir məqamı deyim. Bu gün biz böyük bir araşdırmayla məşğuluq və bitiririk. İstəmirəm tam açıqlayım, amma bəzi nüansları deyəcəm. Biz belə bir nəticəyə gəlmişik ki, bu gün intiharların ən böyük səbəbi heç də təkcə insanların düşündüyü kimi sosial-iqtisadi vəziyyətlə bağlı deyil. İntiharlarla bağlı sizin gördükləriniz necə deyərlər aysberqin görünən tərəfidir. Siz fikir verin, mətbuatda məlumatlar necə gedir? Adam nədən özünü öldürdü, pensiyası çatmırdı və ya qızına cehiz verə bilmirdi. Araşdırmalar nəticəsində məlum olur ki, bu gün intiharların kökündə dayanan problem ailə problemidir.

 - Maraqlı yanaşmadır.

- Yox, yanaşma deyil, araşdırmadır. Bir misal çəkəcəm. Adam öz iqtisadi durumunu bilir, amma tutaq ki, qızına verəcəyi cehizi imkanlarından 5 dəfə artıq düşünür. Əgər ağıllı adamdırsa, evinə gələn gəliri bilir. Və düşünməlidir ki ki, nəyə görə bu qədər kreditin altına girib cehiz verəcəyəm. Artıq pulu qaytara bilməyəndə sonu gəlib özünəqəsdə çıxır. Fərqi yoxdur, adam kasıbdır, varlıdır, bu bizim etno-psixologiyamızdır. Etno-psixologiyamızın ən pis cəhətlərindən biri isə, loru dildə desək qonşudan qalma dala prinsipidir. Bu gün elə bir təsəvvür var ki, xoşbəxtlik malda-mülkdədir. Amma azca araşdırsan, məlum olur ki, elə deyil. Və ya sevgi intiharları var. O da ailəyə gətirib çıxır. Savadlı bir insan savadlı bir insanla ailə qurmaq istəyir. Ailəsi isə tutaq ki, qızı 4-5 dükanı olan birisinə vermək istəyir. Bu da etno-psixologiymızla bağlıdır. Amma bu gün ən çox intiharlar ən çox inkişaf etmiş ölkələrdədir. Həmin ölkələrin psixoloqları bunun səbəbini həyatın mənasının itirilməsi ilə izah edirlər. Buna görə də Avropanın bir çox psixoloqları insanları motivasiya etmək üçün xristianlığın, Bibliyanın dəyərlərindən istifadə edirlər. Mənim bu gün etdiyim terapiyalarda bu məqamlar var. İnsanlara öz güzəranını yaxşılaşdırmaq üçün konkret daxili güclərini tapmağa kömək edirəm. Habelə işini itirmiş ailəsini dostlarını çevrəsini itirmiş insanlara yardımçıyam. Həyat mürəkkəb və gözlənilməz situasiyalarla doludur. Amma hər şeyə rəğmən yaşamaq lazımdır! Məhz yaşamaq mövcud olmaq deyil. Bəzən insan hər şeyin bitdiyini düşünür. Bu zaman nə etmək lazımdır? Mən bu sualların cavabını bilirəm və hər zaman yardımçıyam.

- Gülər xanım, illərdir aktiv ictimai-siyasi fəaliyyətlə məşğul olmusunuz. Darıxmırsınız ki?

- Darıxsaydım, həyatımdakı ən ağır anları adlaya bilməzdim. Mən ən çətin anlarımda belə araşdırmaçı - alim mövqeyimdə oluram. Nəsə baş verirsə, onun səbəblərini araşdırmaq və doğru nəticələr çıxarmağı bacarmaq lazımdır. Eyni zamanda, mən bu dövrü islam fəlsəfəsi və tarixinin öyrənilməsinə sərf etdim. İndi isə, əksinə daha çox motivasiyalıyam. İşlədiyim, rəhbərlik etdiyim bütün kollektivlərdə motivator olmuşam. Sizə, bir fakt deyim. Vaxtıyla rəhbərlik etdiyim həm “Mərkəz” qəzeti və ya Respublika Uşaq Təşkilatında həyatla üz-üzə qalan insanlara mootivator olmağa çalışmışam. İndi şükür Allaha, onların çoxu ən yüksək yerlərdə təmsil olunurlar. Ad çəkməyəcəm, bilirsiniz onların hansı dönəmləri olub?!

Bütün insanlarda olduğu kimi… Ən çətin, depressiv dönəmləri. Mən heç bir əməkdaşla aramda sədd yaratmamışam. Bu kollektivlərdən heç kim işsizlik girdabına yuvarlanmayıb. Bunu özlərindən də soruşa bilərsiniz. Oradan hansı vəziyyətdə getdilər?

- Təbii ki pozitiv.

 - Sizcə, burada mənim heç bir rolum yox idi? Əlbəttə, olub. İşlədiyim hər bir kollektivdə mənim psixoloq-motivator kimi rolum olub. Bəlkə də ən ağır günlərimizdə belə - mən o məqamlara qayıtmaq istəmirəm - bu motivasiyanın rolu olub. Bilirsiniz, mən, ümumiyyətlə, optimist insanam. İnsan naşükür olmamalıdır, gələcəyə pozitiv baxmalıdır. Gözünü, əlini, ayağını itirmiş bir insan yaşamına davam edirsə, paralimpiya oyunlarında iştirak edirsə, mən necə motivasiyasız ola bilərəm? Sizə bir məqamı da xatırladım. Bayaq Avropadan, Amerikadan danışdıq. Bu gün bu ölkələrin psixoloqlarının motivasiyası əsasında bir çox hallarda Qurani Kərim dayanıb. Mən insanları dindar olmağa dəvət etmirəm. Qurani Kərimdə sünni və şiə sözləri yoxdur. İnsanlar dini təriqətlər uğrunda müharibə edirlər, lakin dinin əsaslarına, Qurana əməl etmirlər. İslam elmdir, fəlsəfədir, yaşam konstitusiyasıdır. Mən çox araşdırmışam, görmüşəm ki, Qərbin bütün tanınmış psixoloqları məhz Qurandan, bəzi hallarda sufilikdən motivasiya olunmuş alimlərdir.

 - Gülər xanım, aktiv ictimai-siaysi fəaliyyətə qayıtmaq fikriniz varmı?

- Ümumiyyətlə plan qurmaq mümkün deyil, düzgün deyil. Bir məsəl var, deyir, Allahı güldürmək istəyirsənsə, öz planlarından danış. İnsanın planları təkcə onun özündən asılı deyil axı. Plan qurmaq olar, amma əminliklə desin ki, mən bunu edəcəm, mümkün deyil. İnsan başa düşməlidir ki, o, nəinki dünyanın, hətta kainatın bir zərrəsidir. Həm də qüvvəsidir. Fizikanın qanunu var, enerji itmir. Sizin ətrafınızda olan enerji də itmir. Əgər hansısa xeyir işlərlə məşğul olursansa, heç vaxt bəddua etmə. İnsan çalışıb qarğış etməməlidir. Mən bacardığım qədər bu hallardan qaçıram. Mənə qarşı haqsızlıq, şər-böhtan olubsa, onu Allaha həvalə edirəm. Və yaşadıqca görürəm ki, Allahın intiqamı çox güclüdür. İnsanın danışdığı hər şey maddiləşir. Bir də görürsən, ana uşağına qarğış edir: “Səni görüm ciyərin yansın”. Ana başa düşmür ki, onun enerjisi uşaq üçün həyatını müəyyənləşdirən bir şeydir. Bilirsiniz, bioloji cəhətdən kim bizi doğubsa, bu dünyada da, o dünyada da biz onunla bağlıyıq.

Qadınla həssas davranmaq lazımdır. Çünki qadın enerjisi çox güclüdür. O, həm yaradıcı, həm də dağıdıcı ola bilir. Ağıllı insanlar heç vaxt qadınların bədduasını özünə qarşı yönəltməz. “Qadınla mübarizə aparma” deyən aqillərin sözünü primitiv başa düşmək olmaz. Bu zaman söhbət təkcə qadının fiziki zəifliyindən getmir. Bunun metafizikası var. Tarixi diqqətlə oxuyun. Ailədə belə qadın xoşbəxtdirsə, həmin ailə həm maddi, həm də mənəvi cəhətdən xoşbəxtdir. Cəmiyyət elə qurulmalıdır ki, qadın xoşbəxt ola bilsin. Ən gözəl orta təhsili olan Finlandiya kimi ölkədə qadınların mövqeyi prioritetdir. Bu, ümumiyyətlə, bütün Skandinaviya ölkələrinə aiddir.

- Ronda Bernin yazdığı “Sirr” kitabını oxumamısız? Orada yazılıb ki, kainata nə mesaj göndərirsən geri qayıdır. Təsadüfən bundan ilhamlanmamısınız?

- Yox, qətiyyən. Həmin kitabın müəllifini də, məni də ilhamlandıran yaradılış qanunlarıdır. Və bu qanunları təsbit edən fiziklərlə, alimlərlə, elmlə mübahisə etmək olmaz .Google-da axtarış verin. Quran və elm yazın. Kvant fizikasını səthi də olsa araşdırın. Mən riyaziyyatla yoğurulmuş adamam. 30 ildir bir riyaziyyatçıyla yaşayıram (gülür). Özü də alim riyaziyyatçı ilə. Elmsiz də yaşamaq olmaz. Nizaminin dediyi kimi, kimsə kiməsə yalnız elmi ilə üstün ola bilər. Psixoloq kimi də insanlara yalnız elmin gücü ilə kömək edirəm. Elmlə qalib olmalısan. Hətta Cordano Bruno kimi tonqalda yandırılsan da… Elmin gücü ikinci Dünya müharibəsinin məğlub tərəfi Yaponiyanı dünyanın super gücünə çevirdi. İnsanlığın nicatı elmdədir.