Azərbaycanda maşın bazarındakı SATICI FIRILDAQLARI - Araşdırma

Azərbaycanda maşın alarkən diqqət edilməli məqamlar çoxdur. Məsələn, satıcı fırıldaqları və ikinci əl bazar riskləri.

Lent.az-ın əməkdaşı bu mövzu ilə bağlı araşdırma edib. Həmin araşdırmanı təqdim edirik:

Azərbaycanda ikinci əl avtomobil alarkən alıcıların diqqət etməli olduğu məqamlar və yayğın fırıldaq üsulları

İkinci əl avtomobil bazarı Azərbaycanda kifayət qədər geniş olsa da, təəssüf ki, burada alıcıları müxtəlif risklər və fırıldaqçılıq halları gözləyir. Avtomobil almaq istəyən şəxs üçün əsas problem satıcıların avtomobilin real vəziyyətini gizlətməsi, qəzalı və ya yararsız vəziyyətdə olan maşınları “idealda, problemsiz” kimi təqdim etməsidir. Keyfiyyətli və tam saz vəziyyətdə, qəzasız avtomobil tapmaq günümüzdə çətinləşib və bazarda alverçilər tərəfindən yürüşü azaldılmış, ağır qəzadan çıxmış və ya hətta kirayə ("rent-car") kimi istifadə olunmuş maşınların yüksək qiymətə sırınması alıcılar üçün böyük risk yaradır. Nəticədə ehtiyatsız alıcı ciddi maddi ziyana düşə bilər. Məsələn, Lent.az-a müraciət edən şikayətçi bildirib ki, ikinci əl avtomobil aldıqdan sonra müxtəlif problemləri həll etmək üçün əlavə 3000 manat xərcləməli olub və sonda həmin avtomobili satmağa məcbur qalıb. O, cəmi 6-7 ay istifadə edilən maşına ümumilikdə 17-18 min manat xərc çəkdikdən sonra onu ancaq 12 min manata sata bilib, yəni böyük zərərə uğrayıb – avtomobil həm maddi itkiyə səbəb olub, həm də onu dəfələrlə yarı yolda qoyub. Bu kimi nümunələr göstərir ki, ikinci əl avtomobil bazarında diqqətsiz davranan alıcı qısa zamanda həm maddi, həm də mənəvi cəhətdən zərər görə bilər.

İkinci əl avtomobil bazarının riskləri nə qədər ciddidir?

Azərbaycanda ikinci əl avtomobil bazarı ilin müəyyən dövrlərində canlanır. Xüsusilə yaz-yay aylarında alış-satış artır və bununla bərabər bazardakı problemlər də üzə çıxır. Mütəxəssislər bildirirlər ki, bazarda baş verən canlanma zamanı normalda nadir rast gəlinən fırıldaq hallarına belə tez-tez rast gəlinir. Yəni aktivlik artdıqca, alıcıların aldadılması halları da çoxalır. Təcrübə göstərir ki, bir çox alıcı avtomobil alandan sonra gözlənilməz problemlərlə üzləşir. Yuxarıda qeyd olunan misaldan əlavə, rəsmi qeydiyyatla bağlı laqeydlik də risk doğurur: ikinci əl maşın alan digər bir alıcı avtomobili vaxtında öz adına keçirə bilmədiyi üçün sonradan ciddi çətinlik yaşayıb. Köhnə sahibkar avtomobili öz adına qeydiyyatdan çıxarmaq üçün müxtəlif bəhanələrlə prosesi uzadıb, nəticədə yeni alıcı aylarla vaxt itirərək sonda yalnız etibarnamə vasitəsilə maşını öz adına keçirə bilib. Bu hadisə göstərir ki, alıcının avtomobili dərhal öz adına rəsmiləşdirməməsi də sonradan hüquqi problemlərə yol aça bilər.

Bazarın digər bir risk tərəfi isə ölkəyə xaricdən gətirilən ikinci əl avtomobillərlə bağlıdır. Xüsusilə ABŞ, Koreya, Yaponiya kimi ölkələrdən idxal edilən işlənmiş avtomobillərin sayı son illərdə artıb. Lakin inkişaf etmiş ölkədən gəlməsi avtomobilin problemsiz olacağına zəmanət vermir. Əksinə, xarici hərraclardan alınan bir çox avtomobil qəza görmüş, sel-suya düşmüş olur, bəzən aylarla su altında qalmış belə maşınlar satışa çıxarılır. Belə nəqliyyat vasitələrinin elektronika sistemi, mühərriki və ya sürət qutusu zədələnmiş vəziyyətdə olur və bərpası çox çətinləşir. Mütəxəssislər vurğulayır ki, məhz bu səbəblə son vaxtlar xaricdən gətirilən bəzi avtomobillər ölkəmizdə istismar zamanı qəfil alışıb yanma kimi insidentlərlə gündəmə gəlib – su təmasından zədələnmiş elektrik sisteminə malik maşınların hərəkətdə və ya park halında alışması hallarına rast gəlinir. Ayrıca, xaricdən satmaq məqsədi ilə avtomobil gətirən bəzi işbazlar əlavə qazanc üçün müxtəlif hiylələrə əl atırlar. Ekspertlərin sözlərinə görə, xaricdən gələn işlənmiş avtomobillərin bir çoxunun əsas detallarında korroziya olur, alt hissələri paslanır, satıcılar isə bunu gizlətmək üçün həmin detalları rəngləməkdən belə çəkinmirlər. Hətta bəzən avtomobillərin zavod çıxışında üzərində olan katalizator, bahalı təkər-disk dəstləri, yanğınsöndürən balon, ilk yardım çantası kimi avadanlıqları çıxarıb ayrı satırlar. Məsələn, ABŞ-dan gətirilən maşınların katalizatoru Gürcüstanın Poti limanında çıxarılaraq ucuz katalizatorla əvəzlənir – bu ucuz hissə tez sıradan çıxdığı halda alıcıya əvvəlcədən bildirilmədən avtomobil “normal” kimi təhvil verilir. Belə manipulyasiyalar nəticəsində alıcı xaricdən ucuz aldığını zənn etdiyi avtomobil üçün ölkədə baha təmir xərcləri ödəməli olur. Avtomobil ustaları xəbərdarlıq edir ki, “ucuz başa gələn” ikinci əl xarici avtomobil arzusu əksər hallarda çox baha başa gələ bilər. Yəni ortaya çıxan bütün problemlərin həlli sonda alıcının öz üzərinə düşür və cüzi qənaət naminə alınan avtomobilin bərpası böyük maliyyə tələb edir.

Qeyd olunanlar ikinci əl avtomobil bazarının kifayət qədər riskli olduğunu sübut edir. Lakin alıcılar əvvəlcədən məlumatlı və ehtiyatlı olmaqla bu riskləri xeyli azaltma imkanına malikdir. Bunun üçün isə bazarda sürücü və ekspertlərin tez-tez rastlaşdığı fırıldaq üsullarını bilmək və onlardan qorunmaq yollarını öyrənmək vacibdir. Aşağıda Azərbaycanda ikinci əl maşın alverində müşahidə olunan ən yayğın aldatma üsulları və bu tələlərdən yayınmaq üçün məsləhətlər təqdim olunur.

Maşın satıcılarının ən çox istifadə etdiyi fırıldaq üsulları

Bazarda alıcıları aldatmaq üçün müxtəlif hiylələrdən istifadə edilir. Təcrübəli alverçilər bəzən avtomobilin qüsurlarını ustalıqla gizlədərək onu dəyərindən baha qiymətə “sırımağa” çalışırlar. Alıcıların ən çox hansı yollarla aldadıldığına dair aşağıdakı yayğın nümunələri qeyd etmək olar:

Yürüşün geri çəkilməsi (odometr fırıldağı): İkinci əl avtomobillərdə yürüş göstəricisinin süni şəkildə azaldılması alıcıya qarşı edilən ən yayğın dələduzluq növlərindən biridir. Satıcılar çox vaxt avtomobilin real yürüşünü gizlədərək, məsələn, 300 min km getmiş maşını 150 min km kimi göstərirlər. Bu cür “cəhd edilmiş” avtomobillər zahirən yaxşı görünsə də, artıq öz istismar dövrünün sonuna yaxın olur. Nəticədə alıcı avtomobilin texniki vəziyyətini düzgün qiymətləndirə bilmir, tez-tez gözlənilməz nasazlıqlarla üzləşir və böyük təmir xərcləri ortaya çıxır. Üstəlik, yürüşü geri çəkilmiş avtomobil adətən normal göstəricili oxşar maşın qiymətinə satılır – yəni alıcı həm keyfiyyətdə, həm də qiymətdə aldadılmış olur. Bu səbəbdən, alıcılar işlənmiş maşın alarkən odometr göstəricisinə xüsusi diqqət yetirməli, şübhəli hallarda rəqəmlərin dəyişdirilib-dəyişdirilmədiyini yoxlamağa çalışmalıdırlar.

Qəzalı avtomobilin “təmirli” adıyla satılması: Maşın bazarında ən təhlükəli fırıldaqlardan biri də ağır qəzaya düşmüş avtomobillərin ideal vəziyyətdə kimi təqdim olunmasıdır. Belə avtomobillərin konstruktiv bütövlüyü pozulubsa, hətta peşəkar təmir edilsə belə əvvəlki möhkəmliyini itirir. Şassi və daşıyıcı elementləri ciddi zədələnmiş maşınlar növbəti qəzada əvvəlkitək dayanıqlı olmur, sürücünün və sərnişinlərin həyatını təhlükəyə ata bilər. Bundan başqa, ağır qəzadan sonra avtomobildəki hava yastıqları açılıbsa, bəzən qeyri-peşəkar ustalar onları lazımi standartda bərpa edə bilmir, nəticədə təkrar qəza halında hava yastığı işə düşməyə bilər. Təəssüf ki, bəzi vicdansız satıcılar belə keçmişi olan maşınları alıcılardan gizlədir. Halbuki rəsmi servis tarixçəsi və ya VIN koda görə araşdırma aparılarsa, həmin avtomobillərin vaxtilə “ağır qəzalı”, “suda batmış” və ya “təmir edilib satılmış” statusu aldığı üzə çıxa bilər. Alıcılar bilməlidirlər ki, bu cür avtomobillər uzunmüddətli istismar üçün yararsızdır və daim əlavə xərc tələb edəcək.

Selə, suya düşmüş, korroziyaya uğramış avtomobillər: Bəzi ikinci əl maşınlar zahirən normal görünsə də, keçmişində ciddi təbii fəlakət yaşayıb. Xüsusilə xaricdən gətirilən bəzi avtomobillər sel zamanı suda qalaraq elektronika və elektrik sistemləri sıradan çıxmış vəziyyətdə olur. Satıcı bunları kosmetik təmir edib alıcını inandırmağa çalışır. Lakin nəticə etibarilə belə maşınlarda yanğın riski, elektrik nasazlıqları kimi problemlər tez-tez üzə çıxır. Digər bir gizli problem korroziyadır – uzun müddət yağız altında qalmış, duzlu iqlimdə istifadə edilmiş avtomobillərin alt hissəsi, şassi və “kuzov” elementləri paslanır. Maşının altını alıcının diqqətindən yayındırıb satmaq mümkündür, lakin sonradan həmin paslı detalları dəyişmək çox baha başa gəlir və bəzən mümkün olmur. Bu səbəbdən, alıcı avtomobilin gizli yerlərində pas izləri, çox parlaq yeni rənglənmiş detallar görərsə, ehtiyatlanmalı və mütləq mütəxəssislə qiymətləndirməlidir.

Maşından vacib detalların çıxarılıb satılması: Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bəzi satıcılar əlavə qazanc üçün avtomobillərin mühüm komplekt hissələrini satıb, yerinə ucuz variantlar qoyurlar. Xüsusilə xaricdən idxal edilən avtomobillərdə bu hala tez-tez rast gəlinir. Məsələn, katalizator bahalı detaldır və çoxları üçün cəlbedicidir. Satıcı katalizatoru çıxarıb ayrıca satır, avtomobili isə ucuz, keyfiyyətsiz katalizatorla təchiz edib təhvil verir. Bu hal ilk baxışda bilinmir, lakin alıcı maşını alıb bir müddət sürəndən sonra katalizatorun problemi üzə çıxır – mühərrikin “chek engine” (sistem xəbərdarlığı) işıqları yanır, zəhərli tullantı dəyərləri normadan kənara çıxır və s. Bundan başqa, təkər və disklərin orijinalını çıxarıb köhnə təkərlər taxmaq, salondan təcili yardım çantası, yanğınsöndürən balonu kimi avadanlıqları götürmək kimi fırıldaqlar da olur. Alıcı maşını təhvil alarkən bu detalların tamlığını mütləq yoxlamalı, katalizator, hava filtri kimi hissələrin orijinallığını peşəkar ustaya dəyərləndirməlidir.

 “Ucuz maşın” tələləri və saxta elanlar: Bir digər fırıldaq üsulu internet üzərindən alıcıları cəlb etməyə yönəlib. Sosial şəbəkələrdə və elan saytlarında bazardan xeyli ucuz qiymətə avtomobil elanları yerləşdirilir, halbuki həmin maşın ya mövcud deyil, ya da göstərilən vəziyyətdə deyil. Məqsəd alıcını cəlb edib ona başqa (daha bahalı) avtomobil satmaqdır. Məsələn, elanlarda “təcili pul lazım olduğu üçün ucuz satılır” tipli “əlimyandı”, “cekpot” kimi ifadələrlə maşınlar paylaşılır, alıcı ünvana gedəndə isə “o maşın artıq satılıb, başqa variantlarımız var” deyilir. Maraqlıdır ki, guya “satılmış” deyilən həmin maşın əslində başqa bir platformada hələ də daha baha qiymətə satışda olur. Bu taktika həm alıcıları, həm də bazardakı digər satıcıları manipulyasiya etməyə hesablanıb. Belə saxta ucuz elanlar görən həqiqi satıcılar da qiyməti endirməyə məcbur qala bilər. Türkiyədə bu cür süni qiymət manipulyasiyası ilə məşğul olan şəxslər hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən saxlanılıb. Azərbaycanda da ekspertlər xəbərdarlıq edir ki, reallıqdan çox ucuz görünən elana şübhə ilə yanaşmaq lazımdır. Əks halda alıcı ucuz qiymət xülyası ilə vaxt itirib sonda ya istədiyi maşını ala bilmir, ya da tələyə düşərək daha bahalı və bəlkə də nasaz bir avtomobili almış olur.

 “Rent-car” avtomobillərinin şəxsi kimi təqdim edilməsi: Avtomobil kirayəsi (rent-a-car) xidməti göstərən bəzi şirkətlər və ya şəxslər müəyyən müddət istifadə etdikləri maşınları satarkən onların keçmişini gizlədirlər. Yəni kirayə avtomobili sanki ailə tərəfindən minik üçün istifadə olunmuş özəl maşın kimi qələmə verirlər. Belə avtomobillər adətən çox sürücü dəyişib, agresiv sürülüb və vaxtından əvvəl köhnəlib. Lakin satıcı bunu deməyəcək – əksinə, “öz maşınımızdır, səliqəli sürülüb” kimi ifadələrlə alıcını arxayın salmağa çalışacaq. Bu cür hallarda alıcı bəzi ipuclarına diqqət etməlidir. Məsələn, elan yerləşdirən adamın telefon nömrəsini “GetContact” kimi tətbiqlə yoxlamaq faydalı ola bilər – əgər həmin nömrə başqalarının telefonunda “rent-car filankəs” kimi qeyd edilibsə, deməli bu şəxs kirayə avtomobil biznesindədir və satdığı maşın da çox güman ki, kirayədə olub. Bundan başqa, avtomobilin salonundakı qeyri-adi aşınma izləri (məs: oturacaqlarda həddindən artıq yeyinti, çox sürücü oturan maşınlarda sükan və sürət qolu üzərindəki aşınmalar və s.) onun çox əldən keçdiyini göstərə bilər. Kirayə avtomobilləri texniki cəhətdən etibarsız ola bildiyindən belə keçmişi olan maşınları almamaq tövsiyə olunur.

Alverçinin özünü fərdi satıcı kimi göstərməsi: Bu, bazarda yayılmış başqa bir tələdir. Bəzi maşın alveri ilə məşğul olan şəxslər (dilimizdə “söhbətbaz” alverçilər), avtomobili öz adlarına rəsmiləşdirmədən etibarnamə ilə alıb-satırlar. Daha sonra elanda maşını guya qohumundan satırmış kimi təqdim edir, alıcıya “sahibkar deyiləm, ailə maşınıdır” təəssüratı yaradırlar. Belə olduqda alıcı qarşı tərəfə daha çox güvənə bilər, halbuki həqiqətdə o, peşəkar alverçi ilə ünsiyyətdədir. Bu yolla avtomobilin həqiqi mülkiyyət tarixçəsi, neçə adamın əlindən keçməsi, hər dəfə satış səbəbi kimi məlumatlar gizlədilir. Bundan başqa, maşının dövlət qeydiyyat nişanını (nömrəsini) elan fotosunda gizlətmək də alverçilərin tez-tez istifadə etdiyi üsuldur. Çünki nömrə görünsə, alıcı internetdə axtarışla həmin nömrəyə aid daha öncə verilmiş elanları tapa bilər – məsələn, eyni avtomobilin bir ay əvvəl başqa qiymətə satışda olduğunu, yaxud hansısa qəzada iştirak etdiyini öyrənə bilər. Nömrəsi gizlədilmiş elan müəyyən mənada “gizlədiləcək bir şey var” siqnalı ola bilər. Ümumiyyətlə, avtomobil alverinin bu “qaranlıq” tərəflərini bildikdə alıcı daha ayıq olur və yalan məlumat verməyə çalışan satıcıları daha tez ifşa edə bilər.

Yuxarıdakı fırıldaq nümunələri göstərir ki, ikinci əl avtomobil alışı zamanı alıcı çoxsaylı tələlərlə üz-üzə qala bilər. Lakin bilmək, məlumatlanmaq – aldanmamağın yarısıdır. Satıcıların hansı hiylələrə əl atdığını əvvəlcədən bilən alıcı onlara qarşı özünü sığortalaya bilər. Bunun üçün isə növbəti bölmədə sadalanan praktik tədbirləri görmək, yəni avtomobil alarkən hərtərəfli yoxlamalar aparmaq tövsiyə olunur.

Aldadılmamaq üçün alıcılara tövsiyələr – nələrə diqqət etməli?

İkinci əl avtomobil alarkən diqqətli və soyuqqanlı yanaşma ən böyük silahınızdır. Aşağıda təcrübəli sürücülərin və ekspertlərin məsləhət gördüyü başlıca məqamlar sadalanır. Bu addımları atmaq, çox güman ki, sizi böyük maddi ziyandan və fırıldaqçıların tələlərindən qoruyacaq:

1. Satış elanını diqqətlə analiz edin: Avtomobilin onlayn elanına baxarkən ilk öncə şəkillərdəki detallara fikir verin. Dövlət nömrə nişanının gizlədilməsi şübhə doğurmalıdır – çünki nömrə vasitəsilə maşının əvvəlki elanlarını, hətta qəzalarını belə internetdən tapmaq mümkündür. Bir avtomobil təkrar-təkrar satışa çıxarılıbsa, əvvəlki elanlar internetdə qala bilər və onlardan avtomobilin keçmişi barədə çox şey öyrənə bilərsiniz. Eləcə də, elanda avtomobilin rəngi, komplektasiyası, yürüşü barədə qeydlərin sonradan redaktə edilib-edilmədiyinə baxın. Şübhəli dərəcədə az yürüş, yayındırıcı foto bucaqları (məsələn, avtomobilin tək bir tərəfindən şəkillər) və s. alıcıda sual yaratmalıdır.

2. Satıcı barədə məlumat toplayın: Elan sahibinin kimliyi də mühümdür. Telefon nömrəsini “Google”da və ya xüsusi mobil tətbiqlərdə axtarın – bəzən bu yolla satıcının arxa fonu üzə çıxır. Məsələn, GetContact tətbiqi ilə satıcının nömrəsinə başqalarının verdiyi adlara baxmaq olar; əgər “rentacar filankəs” kimi adlar çıxırsa, deməli bu şəxs kirayə maşın işi ilə məşğuldur və satdığı avtomobilin də həmin sahədə işlədilməsi mümkündür. Yaxud nömrəni axtarış sistemində yazıb həmin şəxs tərəfindən əvvəllər verilmiş digər elanlara baxın – eyni adam çoxlu müxtəlif maşınlar satırsa, böyük ehtimalla professional alverçidir. Bu halda satıcının sözlərinə daha tənqidi yanaşmaq lazımdır.

3. Avtomobilin VIN kodunu yoxlayın: Hər bir avtomobilin unikal VIN kodu (şassi nömrəsi) olur ki, o, maşının “şəxsiyyət vəsiqəsi” kimidir. Həmin kodu xüsusi axtarış resurslarında və ya elə Google-da axtararaq avtomobilin bütün keçmişini izləmək mümkündür. Xüsusilə xaricdən gətirilmiş maşınlar üçün VIN yoxlaması vacibdir – bu yolla avtomobilin ABŞ-da hərraca çıxarılıb-çıxarılmadığını, selə düşüb-düşmədiyini, odometrində hər hansı uyğunsuzluq olub-olmadığını görə bilərsiniz. Məsələn, Carfax, AutoCheck kimi beynəlxalq servislər VIN daxil edildikdə maşının qəza tarixçəsini, sığorta iddialarını, yürüş məlumatlarını təqdim edir. Yerli bazarda da bəzi onlayn xidmətlər VIN üzrə axtarışla maşının əvvəlki gömrük və ya satış qeydlərini ortaya çıxarır. Əvvəllər çox az adam bu imkanlardan xəbərdar idi və işbazlar bu məlumatsızlıqdan istifadə edərək bazarı problemi gizlədilmiş “Amerikanka” maşınlarla doldururdular. İndi isə alıcılar bir qədər zaman ayırıb VIN kodu araşdırmaqla özlərini sığortalaya bilərlər. Heç bir səbəb olmadan VIN kodu gizlədilən, yaxud bu kod üzrə məlumat paylaşmaqdan yayınan satıcılardan ehtiyat edin.

4. Sənədləri diqqətlə yoxlayın: Avtomobilin texniki pasportu və digər hüquqi sənədləri alıcı üçün ən etibarlı məlumat mənbəyidir. Maşını satışa çıxaran şəxslə avtomobilin texpasportunda sahib kimi göstərilən şəxs eyni deyilsə, əlavə risk yaranır. Belə ki, maşın “generalnı doverennost” (ümumi etibarnamə) ilə alınıb-satılırsa və satıcı özünü “qohumudur, onun adınadır” deyə təqdim edirsə, alıcının hüquqi cəhətdən zəif mövqedə qalma ehtimalı var. Çünki etibarnamə ilə maşını alan alverçi onu yenidən etibarnamə ilə sata bilər və bu zəncirdə son alıcı hüquqi sahib sayılmır. Çıxış yolu: çalışın avtomobili birbaşa sahibi ilə notarial qaydada alqı-satqı etməklə alın. Sənədlərdə avtomobilin istehsal ili, mühərrik nömrəsi, rəng kodu kimi detalları da satıcının dedikləri ilə tutuşdurun – bəzən ilin, komplektasiyanın fərqli təqdim edilməsi kimi hiylələr olur. Şassi nömrəsi (VIN) və mühərrik nömrəsinin sənədlə avtomobilin üzərində uyğun olub-olmadığını da mütləq yoxlayın. Bu, həm maşının oğurluq olmamasına, həm də qeyd edilən xüsusiyyətlərə tam uyğun olduğuna əmin olmaq üçündür.

5. Avtomobilə yerində baxış keçirin: Heç vaxt yalnız şəkillərə və ya satıcının dediklərinə güvənib qərar verməyin – mütləq avtomobili canlı görüb yoxlayın. Baxışı gündüz, yaxşı işıqlandırma altında həyata keçirin ki, hər bir detal görünsün. Avtomobilin kuzovunda rəng fərqlərinə, panellər arasında bərabər boşluqlara baxın – fərqli çalarda boya hissələri varsa, bu, sonradan edilən təmir işinin əlaməti ola bilər. Qapıları, kapotu, baqajı açıb pas və çürümə izlərini, həmçinin təmiratdan qalan izləri axtarın. Mühərrik bölməsinə nəzər salın: çox təmiz yuyulmuş mühərrik də şübhəlidir (sızmaları gizlətmək üçün yenicə yuyulub). Radiatorun vəziyyəti, boruların, naqillərin orijinallığı kimi məqamlara baxın. Maşının altına mümkün qədər nəzər yetirib çürük və sızıntı olub-olmadığını yoxlayın. Əgər bu sahədə bilik və təcrübəniz azdırsa, növbəti bəndə keçin.

6. Həmişə peşəkar ustanın rəyini alın: Avtomobili təkbaşına yoxlamaqla kifayətlənməyin. Təcrübəli bir mexaniki və ya ustanı da prosesə cəlb edin. Maşını mütləq sizin seçdiyiniz, güvəndiyiniz bir servisdə kompüter diaqnostikasından və lift ilə alt yoxlanışından keçirin. Unutmayın ki, adi kompüter diaqnostikası belə bütün nasazlıqları tam aşkarlaya bilmir – bəzən ancaq təcrübəli usta avtomobilin qəribə səsinə, davranışına görə ciddi problemin olacağını sezə bilər. Servisdə avtomobilin təhlükəsizlik yastıqları, ABS, mühərrik idarəetməsi kimi sistemlərində səhv kodları olub-olmadığını yoxlatdırın. Diaqnostika zamanı mühərrik yağı, sürətlər qutusu yağı, əyləc mayesi, səsboğucu sistemi və s. kimi mühüm detallar ayrıca diqqət tələb edir. Peşəkar ustanın “bu maşını almağa dəyər” rəyi, əslində, alıcının rahat yatması üçün ən böyük təminatdır. Əksinə, hər hansı ciddi qüsur aşkarlanarsa, həmin nəqliyyat vasitəsindən imtina etmək ən doğru qərar olacaq.

7. Test-sürüş edin və hər funksiyanı yoxlayın: Avtomobili almamışdan öncə mütləq test-drayv edin. Sürüş zamanı mühərrikin səsini, ötürmələr qutusunun keçidlərini, sükanda vibrasiya olub-olmadığını, əyləclərin effektini yoxlayın. Mümkünsə müxtəlif sürətlərdə və yol şəraitlərində (şəhər daxili, magistral, yoxuş-aşağı) avtomobili sınayın. Bununla yanaşı, bütün elektronik sistemləri də test edin: kondisioner və ya soba (həm isti, həm soyuq rejimdə), pəncərəqaldıranlar, güzgü tənzimləyicilər, multimedia sistemi, işıqlar və s. – xırda kimi görünsə də, sonradan bunların təmiri əlavə xərc çıxara bilər. Satıcı test-sürüş zamanı yayındırıcı söhbətlər açmağa çalışarsa, diqqətinizi toplamaqdan vaz keçməyin. Hər bir qeyri-adi səs, qoxu, əlamət** gördükdə səbəbini soruşun; bəzən satıcı “xırda şeydir” deyib keçsə də, usta bunun böyük problemin xəbərdarlığı olduğunu təsdiqləyə bilər.

8. Qiymət bazarını öyrənin və yaxşı bazarlıq edin: Alacağınız avtomobilin modelini müəyyən etdikdən sonra bazar dəyərini araşdırın. Müxtəlif saytlarda eyni markanın, eyni ilin və bənzər vəziyyətdə olan maşınlarının orta qiymətini öyrənin. Bu bilgi, satıcı ilə qiymət müzakirəsi apararkən əlinizi gücləndirəcək. Avtomobilin hər hansı qüsurunu aşkarlamısınızsa (məsələn, boya dəyən detal, dəyişilmiş hissə, köhnə təkərlər və s.), bunu arqument kimi gətirib endirim tələb etməkdən çəkinməyin. Unutmayın ki, bir çox satıcılar ilkin olaraq qiyməti şişirdir və alıcının bazarlıq etməyini gözləyir. Satıcı “son qiymətdir” desə belə, yenə öz təklifinizi verin – xüsusən də aşkarladığınız nöqsanlar varsa, qiymətin düşməsi üçün israr edin. Əgər bazar dəyərindən açıq-aşkar baha qiymət tələb olunursa və satıcı əsassız yerə inad edirsə, həmin avtomobildən imtina edib alternativlərə baxmaq daha məntiqli olar.

9. Rəsmi rəsmiləşdirməni gecikdirməyin: Nəhayət, seçim edib avtomobili almısınızsa, onu dərhal öz adınıza rəsmiləşdirin. Heç bir halda “etibarnamə ilə sürərəm, sonra adımıza keçirərik” kimi yanaşmaya qapılmayın. Yuxarıdakı nümunədə gördük ki, bu, ciddi problemlər yarada bilər. Alqı-satqını notariusda rəsmiləşdirin, bütün blankları diqqətlə oxuyun və yalnız pul tam ödənib qurtardıqdan sonra sənədləri imzalayın. Ödənişi mümkün qədər bank vasitəsilə, izli tranzaksiya şəklində həyata keçirin – bu, həm təhlükəsizlik, həm də sonradan nəsə yolunda getməsə hüquqlarınızı müdafiə edə bilməniz üçün vacibdir. Maşını təhvil alarkən iki ədəd açarının verildiyinə əmin olun (müasir avtomobillərin orijinalda 2 açarı olur). Bundan əlavə, mümkün oldunca sığorta şirkətinə və ya DYP bazasına müraciət edib avtomobilin cərimə borcu, avto-qaçaqmalçılıq siyahısında olub-olmaması kimi məqamları da yoxlatdırmaq pis olmaz. Bu addımlar sizi gələcəkdə xoşagəlməz sürprizlərdən qoruyacaq.