Bir zamanlar sarayların daş divarları yalnız kişilərin səsi ilə əks-səda verirdi. İndi isə 2025-ci ilin payızında həmin divarlar yeni bir səsin pıçıltıdan gurultuya çevrildiyinə şahidlik edir.
Qadın liderlərin səsi. Dünyanın hər guşəsində qadınlar prezident, baş nazir, nazir və parlament rəhbəri kimi yüksək vəzifələrə yüksəlir, illərlə möhkəm qalmış stereotipləri sındırırlar.
Lent.az qadın liderləri ilə bağlı maraqlı faktları təqdim edir:
Dövlət və hökumət başında qadınlar
Dünya üzrə cəmi 25 ölkədə dövlət və ya hökumət başçısı postunu qadınlar tutur, yəni qadınların ali rəhbərliyə gəlməsi hələ də istisnadır. Avropa bu baxımdan ön sıradadır, burada 12 ölkə qadın liderin idarəçiliyindədir. Son illər bəzi mühüm ilk addımlar atılıb: 2024-cü ildə Meksika, Namibiya və Şimali Makedoniya ilk dəfə olaraq qadın prezidenti seçdilər. Hazırda təxminən 29 ölkədə ümumilikdə 32 qadın ya prezident, ya da baş nazir olaraq xidmət göstərir.
Misal üçün, İtaliyanın cəsur baş naziri Corcia Meloni və Tanzaniyanın ilk qadın prezidenti Samia Suluhu Həsən ölkələrini yeni ruhla idarə edirlər. Eləcə də, Cənubi Asiyada Bangladeşin uzun müddətdir hakimiyyətdə olan lideri Şeyx Hasina və Mərkəzi Amerikada Hondurasın prezidenti Siomara Kastro qadınların liderliyinə parlaq nümunələrdəndir. Bununla belə, hələ də dünyanın 100-dən çox ölkəsi heç vaxt qadın dövlət başçısı və ya hökumət rəhbəri görməyib. Bu fakt dəyişimin ləngliyini göstərir.
Nazirlər kabinetlərində qadınlar
Hakimiyyətin icraedici qolu olan hökumətlərdə də qadınların iştirakı artır, lakin tam bərabərlikdən uzaqdır. 2025-ci ilin əvvəlində dünya üzrə nazirlərin cəmi 22,9 faizi qadın idi. Üstəlik, bu rəqəm əvvəlki illə müqayisədə azalmışdır, yəni bəzı yerlərdə qadın nazirlərin payı geri gedib. Bəzi ölkələrin kabinetində bir nəfər belə qadın nazir tapmaq mümkün deyil. Eyni zamanda cəmi doqquz ölkə əsasən Avropada hökumət kabinetində qadın və kişilərin bərabər təmsilçiliyinə (50 faiz və ya artıq) nail olub.
Məsələn, Finlandiya hökumətində nazirlərin 61%-ni qadınlar təşkil edir. İslandiya, İspaniya kimi ölkələrdə də nazirlərin yarıdan çoxu qadındır. Skandinaviya ölkələrində qadın nazirlərin yüksək faizi artıq adi hal alır, əksinə, dünyanın bəzi bölgələrində xüsusən Yaxın Şərqdə hökumətlərdə qadın nazirlərə nadir hallarda rast gəlinir. Belə kəskin fərqlər göstərir ki, siyasi iradə və gender bərabərliyi mədəniyyəti hər yerdə eyni səviyyədə deyil.
Parlamentlərdə qadın rəhbərliyi
Qanunverici orqanlarda da qadınların səsi get-gedə ucalır. Lakin bu yüksəliş hələ tam bərabər deyil. Hazırda dünya parlament üzvlərinin cəmi 27,2 faizi qadındır. Parlament rəhbərliyində təmsilçilik isə bir az da aşağıdır: planetdə cəmi 64 ölkənin parlamentinə qadın spiker rəhbərlik edir ki, bu da bütün spikerlərin təxminən 23,7 faizi deməkdir. Buna baxmayaraq, bəzi regionlarda ümidverici meyllər müşahidə olunur.
Məsələn, Amerika qitəsində parlament spikerlərinin üçdə biri qadındır, Avropada isə bu göstərici 30 faizə yaxınlaşır. Bunun əksinə olaraq, Yaxın Şərq və Şimali Afrika ölkələrində hazırda bir dənə də olsun qadın parlament sədri yoxdur. Ümumilikdə Skandinaviya ölkələri parlamentdə qadın təmsilçiliyi üzrə daim yüksək nəticələr göstərir. Onilliklər boyu İsveç, Finlandiya kimi ölkələrdə parlamentlərin tərkibinin 40-50 faizə qədəri qadınlardan ibarət olub. Bu fonda, Yaxın Şərqdə qadın millət vəkillərinin payının ortalama cəmi 16-17 faiz olması gender uçurumunun regiondan-regiona nə qədər dəyişə bildiyini göstərir.
Beynəlxalq təşkilatların rəhbərliyində qadınlar
Qadın liderlərin səsi təkcə ölkədaxili siyasətdə deyil, qlobal arenada da eşidilir. Avropa Komissiyasının Prezidenti vəzifəsində artıq bir qadın Ursula fon der Lyayen fəaliyyət göstərir, Beynəlxalq Valyuta Fonduna (BVF) isə Kristalina Georgiyeva rəhbərlik edir. Dünya Ticarət Təşkilatına da ilk dəfə qadın Nigeriyalı Nqozi Okonjo-İveala başçılıq etməyə başlayıb və bu hadisə qurum tərəfindən “tarixi an” kimi qiymətləndirilib.
Bununla yanaşı, Avropa Mərkəzi Bankının prezidenti Kristin Laqard, Avropa Parlamentinin sədri Roberta Metsola kimi nüfuzlu qadınlar da beynəlxalq sferada qərarverici mövqelərdədir. Digər tərəfdən, BMT və ÜST kimi ən böyük beynəlxalq təşkilatların zirvəsində hələ qadın lider olmayıb. İndiyədək heç bir qadın BMT Baş katibi seçilməyib, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının indiki başçısı da kişidir. Bu fakt qlobal səviyyədə gender bərabərliyi yolunda hələ qət edilməli məsafənin qaldığını göstərir.
Qadınların liderliyə yüksəlişi təkcə statistika deyil, cəmiyyətlərin taleyinə təsir edən zəruri bir dəyişiklikdir. Araşdırmalar göstərir ki, qadınlar siyasətdə yetərli təmsilçilik əldə etdikdə (təxminən 30 faizlik bir “kritik kütlə” ilə), cəmiyyətdə əməkdaşlığa əsaslanan idarəetmə, daha dayanıqlı sülh və geniş sosial rifah meylləri güclənir.
Qadın liderlərin yüksək olduğu cəmiyyətlərdə səhiyyə və təhsil kimi sahələrə daha çox diqqət ayrıldığı, uşaq və ana ölümü göstəricilərinin azaldığı, habelə ekologiya və iqlim dəyişikliyi məsələlərində daha cəsarətli addımlar atıldığı müşahidə olunmuşdur. Sanki uzun müddət yalnız bir qanadı ilə uçmağa çalışan cəmiyyət, nəhayət, iki qanadını həm qadınların, həm kişilərin səsini tam açaraq ucalmağa başlayır.
Qadınların liderlikdə artan təmsilçiliyi toplumun inkişafı üçün yeni üfüqlər açır, cəmiyyətlərə daha ədalətli, mehriban və ümid dolu bir gələcək vəd edir.
Bizi Telegram-da izləyin
t.me/lent_az
Bizi Instagram-da izləyin
Bizi TikTok-da izləyin
Bizi Facebook-da izləyin
Bizi X-da izləyin
