“10 ildə Azərbaycan və Ermənistan arasında 70-ə yaxın şəxs dəyişdirilib” - MÜSAHİBƏ

Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin (BQXK) Azərbaycan nümayəndəliyinin rəhbəri Şerin Pollininin (Chérine Pollini) APA-ya müsahibəsi

- BQXK nümayəndəliyinin ötən ilki fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz? 2010-cu ildə nümayəndəlik Azərbaycanda hansı işləri görüb?

- 2010-cu il nümayəndəlik üçün uğurlu olub. Biz xeyli iş görmüşük. Bunun üçün Azərbaycan nümayəndəliyində işləyən işçilərə və dövlət strukturlarına təşəkkür edirəm. Ötən il Azərbaycan Qırmızı Aypara Cəmiyyəti ilə birgə itkin düşən şəxslərlə bağlı böyük işlər görmüşük. Biz ümumilikdə 3700-dən artıq itkin düşmüş azərbaycanlı barəsində ətraflı məlumat toplamışıq. 200-ə yaxın itkin düşmüş şəxs barədə məlumat isə toplanılmalıdır. Bu il yanvarın 26-da biz Azərbaycanın Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası ilə lisenziya müqaviləsi imzalamışıq. Bu müqaviləyə əsasən, itkin düşmüş şəxslər barədə məlumat Dövlət Komissiyasına ötürüləcək və Komissiya, hansı ki bunu məlumat bazasına daxil edəcək. İtkin düşmüş şəxslərin ailələrinə psixoloji yardım göstərilməsinə də başlamışıq. Bu qiymətləndirmənin məqsədi ailələrin ehtiyac duyduğu xidmətləri müəyyən etməkdir. Saxlanılan şəxslərə gəldikdə isə bizim Azərbaycanda münaqişə nəticəsində saxlanılan şəxslərə baş çəkmək hüququmuz var (hərbi əsirlər və münaqişə ilə əlaqədar saxlanılan mülki şəxslər). Bundan savayı, biz münaqişə ilə əlaqədar saxlanılmayan şəxslərə bütün məhkum olunma yerlərində baş çəkə bilərik. 2010-cu ildə biz öz vasitəçilik rolumuzu münaqişə tərəflərinə təqdim etməkdə davam etmişik. Bu zaman ərzində hərbi əsirlərin, mülki şəxslərin və insan qalıqlarının hər iki tərəfə ötürülməsində yardım etmişik.

- Artıq bir neçə ildir ki, BQXK Azərbaycan həbsxanalarında vərəmlə mübarizə üzrə proqram və cəbhə xəttində yaşayan əhalinin içməli su ilə təminatı layihəsini həyata keçirir. Bu layihələr çərçivəsində hansı işlər əldə olunub? Bundan başqa, daha hansı sahələri əhatə edən layihələr həyata keçirməyi düşünürsünüz?

- Fəaliyyətimiz nəticəsində ötən il təmas xəttində yaşayan 7 mindən artıq insan içməli su ilə təmin olunub. Bildiyiniz kimi, biz Azərbaycanda məhkum olunma yerlərində vərəmlə mübarizə sahəsində də işlər görmüşük. Ötən il Ədliyyə Nazirliyi ilə bu sahədə əməkdaşlığımız sona çatıb. Bu ilin mart ayının sonunda, biz vərəmlə mübarizə sahəsində fəaliyyətimizi tamamilə qurtarıb bu proqramı Ədliyyə Nazirliyinə təhvil verəcəyik. Biz bu fəaliyyətimizi ona görə dayandırdıq, çünki Ədliyyə Nazirliyi vərəmlə mübarizəni artıq tamamilə özü davam etdirə bilir. Biz iqtisadı təhlükəsizlik yardımı proqramları da həyata keçiririk. Bizim qiymətləndirməmiz təmas xəttində olan bir neçə kənddə keçirilib. Yardım əsasən kənd təsərrüfatı sahəsində, istixanaların yaradılmasında və mal-qaranın alınmasında göstəriləcək. Yardım proqramı 8 minə yaxın insanı əhatə edəcək. Layihənin məbləği təxminən 1 milyon İsveçrə frankına bərabərdir. Bu layihə təmas xəttinin yalnız Azərbaycan ərazisində, və Britaniya Qırmızı Aypara və Azərbaycan Qırmızı Aypara Cəmiyyətləri ilə birlikdə həyata keçiriləcək.

- Ötən ili əsirlərin qaytarılması ilə bağlı dönüş ili hesab etmək olarmı? Ümumiyyətlə, ötən il Azərbaycan və Ermənistan tərəfindən neçə əsir qaytarılıb?

- Düzünü desəm, 2010-cu ili dönüş ili hesab etmirəm. Hesab edirəm ki, ötən il dövlətlərarası münasibətlər bir qədər maneələrlə üzləşmişdi və danışıqlar nəticəsində yeni bir şey ortaya qoyulmamışdı. Ötən il ən əsas dönüş anı prezidentlərin oktyabrın 27-də keçirilən Həştərxan görüşü oldu. Bundan sonra tərəflər arasında münaqişə bir balaca sakitləşdi, tərəflər hərbi əsirləri və münaqişə ilə əlaqədar saxlanılan mülki şəxsləri humanitar sahədə dəyişməyə başladılar. BXQK keçən il üç təhvil vermə əməliyyatında iştirak edib. Onlardan birincisi aprelin 1-də keçirilib. Bir hərbi əsir və iki insan qalığı Ermənistandan Azərbaycan tərəfə təhvil verilib. İkinci təhvil vermə noyabrın 4-də həyata keçirilib. Azərbaycan tərəfdən bir insan qalığı Ermənistan tərəfinə, Ermənistan tərəfdən isə münaqişə ilə əlaqədar saxlanılan bir mülki şəxs Azərbaycan tərəfinə təhvil verilib. Sonuncu təhvil vermə isə noyabrın 6-da həyata keçirilib. Həmin vaxt iki insan qalığı Azərbaycana və bir insan qalığı isə Azərbaycan tərəfindən təhvil verilib.

- Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya prezidentlərinin Həştərxan görüşündən sonra əsirlərin, mülki şəxslərin və meyitlərin qaytarılması ilə bağlı proses sürətlənmişdi. Lakin son zamanlar yenə də durğunluq hiss olunur...

- BQXK danışıqlar prosesinə iştirak etmir. Biz münaqişə tərəflərinin hansısa bir qərarını gözləyirik. Danışıqlar prosesinin necə inkişaf edəcəyini demək çətindir. BQXK öz vasitəçiliyini hər iki münaqişə tərəfinə təqdim edir.

- Ötən ilin sonunda verdiyiniz açıqlamada bildirmisiniz ki, Azərbaycanda saxlanılan bir Ermənistan vətəndaşı və Ermənistanda saxlanılan bir Azərbaycan hərbçisi ölkələrinə qayıtmaq arzusunu ifadə edib. Hazırda bu prosesin reallaşması istiqamətində BQXK hansı işləri görür?

- Başa düşdüyünüz kimi, biz tərəflər arasında olan danışıqlar prosesində iştirak etmirik. Bizim məqsədimiz Ermənistanla Azərbaycana məlumat vermək idi ki, 2 şəxs hələ də repatriasiya olunmaq istəyir.

- Hazırda Azərbaycan və Ermənistan tərəfdə neçə şəxs əsirlikdə saxlanılır?

- Hazırda Ermənistan tərəfdə iki Azərbaycan hərbi əsiri, Azərbaycanda isə 6 Erməni hərbi əsir və altı münaqişə ilə əlaqədar saxlanılan Erməni mülki şəxsləri var.

- Sonuncu dəfə Azərbaycan və Ermənistanda saxlanılan əsirlərə nə vaxt baş çəkilib. Ümumiyyətlə, əsirlərə baş çəkilmənin bir proseduru varmı? Onlara hansı müddətdən bir baş çəkilməlidir?

- BQXK nümayəndələri sonuncu dəfə Azərbaycanda saxlanılan Ermənistan vətəndaşlarına yanvarın 25-də baş çəkiblər. Ermənistanda saxlanılan iki Azərbaycan hərbçisinə isə ötən il dekabrın 6-da sonuncu dəfə baş çəkilib. Prosedura gəldikdə, biz Müdafiə Nazirliyinə və Dövlət Komissiyasına məktub ünvanlayırıq və sonra Azərbaycanda saxlanılan şəxslərə baş çəkirik. Bizim saxlanılan şəxslərlə şahidsiz, dövlət strukturlarının iştirakı olmadan dialoq aparmaq hüququmuz var. Saxlanılan şəxslərə baş çəkməkdə əsas məqsədimiz saxlanma şəraiti və onlara rəftarla maraqlanmaqdır. Saxlanılan şəxslərlə görüş zamanı əldə olunan məlumat tamamilə məxfi saxlanılır. Həmin şəxsləri saxlayan dövlətə hər hansı bir müşahidələrimiz və ya tövsiyələrimiz olsa, biz bunu da tam məxfi şəkildə birbaşa həmin dövlət qurumlarına təqdim edirik. Ailələrə isə bu məlumatlar birbaşa verilmir. Saxlanılan şəxslərin ailələrinə “Qızıl Xaç məktubu” yazmaq hüququ var. O məktublar bizim tərəfimizdən yoxlandıqdan sonra saxlanılan şəxslərin ailələrinə verilir. Bu, bizim bütün dünyada olan iş təcrübəmizdir. Təzə hərbi əsir olanda biz icazə alıb onlara baş çəkirik.

- BQXK həm də münaqişə nəticəsində itkin düşmüş şəxslərin axtarışı ilə məşğuldur. Hazırda Sizin siyahınızda itkin düşmüş şəxs kimi neçə nəfər qeydiyyatdadır?

- Onların sayı 3705 nəfərdir. Bu rəqəm daim dəyişir. Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlara əlaqədar Dövlət Komissiyasının da öz siyahısı var. Çalışırıq ki, öz siyahımızı Dövlət Komissiyasının siyahısı ilə ümumiləşdirək. Buna görə də həmin rəqəm daim dəyişir.

- BQXK-nın Azərbaycandakı nümayəndəliyi fəaliyyət göstərdiyi illər ərzində neçə şəxsin əsirlikdən azad olunmasına yardım olub?

- Bizdə bu barədə dəqiq məlumat yoxdur. Bizim məlumatlar 2000-ci ildən bu yana toplanılır. Son 10 il ərzində hər iki tərəf arasında təxminən 70-ə yaxın şəxs dəyişdirilib (hərbi əsirlər, mülki şəxslər və insan qalıqları).