Albert Eynşteyn və Marqarita Konenkova: dahinin Sovet casusu ilə sevgi romanı

20-ci əsrin ən məşhur alimi təkcə elmlə deyil, həm də ürək məsələləri ilə maraqlanırdı. Bu qeyri-adi insanın sevgi hekayələrindən biri casus romanının süjetinə toxuna bilər.

Lent.az xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, dünya Albert Eynşteynin görkəmli sovet heykəltəraşı Sergey Konenkovun həyat yoldaşı Marqarita ilə münasibəti haqqında 1998-ci ildə “Sotbis” hərracında sərgilənən məktublardan öyrənib. Tarixçilər onların romantikasının nə vaxt başladığını dəqiq deyə bilmirlər. Cütlük Eynşteynlə 1935-ci ildə Prinston Universiteti alimin büstünü yaratmaq üçün bir heykəltəraşa tapşırdığı zaman tanış olub.

1936-cı ildə Eynşteynin ikinci arvadı vəfat edir - o, onun itkisini ağır qəbul edir və öz işinə dalır. İki il sonra dostuna yazır ki, bu onun yeganə sevincidir və yalnız iş naminə yaşamağa davam edir. Ancaq bəlkə də o zaman artıq qeyri-səmimi idi və onun həyatı Marqarita ilə münasibəti ilə işıqlanmışdı.

Amerikaya köçəndən sonra Marqarita əri üçün müxtəlif sərgilər təşkil edir, onu bahalı sifarişlərlə təmin edir, emalatxanasını sənət salonuna çevirir. Bəs o, ətrafdakıları ovsunlamağı bilən sadəcə dünyəvi xanımı idimi?

NKVD idarəsinin rəisi Pavel Sudoplatovun xatirələrində onun adı çox maraqlı görünür. O, iddia edir ki, Konenkova ABŞ-da Robert Oppenheymerlə yaxınlaşmaq və inkişaf planı "Manhattan layihəsi"olaraq bilinən atom bombası haqqında məlumat əldə etmək vəzifəsini yerinə yetirdiyini iddia edir.

Tarixçilər xatirələrin etibarlılığı barədə mübahisə edirlər. Bu və ya digər şəkildə Marqarita Konenkova fiziklərin əhatəsində idi və Oppenheymer ilə görüşüb. Eynşteyni Sovet konsuluna təqdim etdiyi də məlumdur. Və 1945-ci ildə Konenkov zəfərlə SSRİ-yə qayıdıb: Stalin özü heykəltəraşın işini daşımaq üçün bir gəmi təşkil etməyi əmr edib. Qayıdandan sonra ona bir atelye verilib — o dövr üçün gözlənilməz bir inkişaf idi.

Eynşteyn və Marqaritanın amerikalı dostları və tanışları bu münasibətə başqa cür baxırdılar və onların praktikliyini və ya siyasətlə əlaqəsini qiymətləndirməyə çalışmayıblar. Onlar arasındakı sevgi roman haqqında şayiələrin doğruluğu barədə soruşduqda, Konenkovanın rəfiqəsi belə cavab verib: "Ümid edirəm ki, doğrudur! İkisi də tənhalıqdan əziyyət çəkirdi".

Eynşteyn Marqarita ilə daha çox vaxt keçirməyə çalışıb. Hətta həkimdən təmiz havada daha tez-tez olmasını tövsiyə etməsini istəyib. Fizikin Saranak gölü ətrafında bir evi var idi: hər il Marqarita əri Çikaqoda işləyərkən bir neçə ayı orada keçirib.

Marqaritaya ünvanlanan məktublar alimin sentimental tərəfini ortaya qoyur. Zərif və poetik, başlarını sevgidən itirən bir insanın portretini çəkirlər.

"Burada hər şey səni xatırladır: şal, lüğətlər, tapa bilmədiyimiz siqaret borusu və tənha məskənimdəki hər zinət əşyaları..."- Albert Eynşteyn

Məktublarında o, cütlüyün adlarının ilk hecalarından olan adı birləşdirərək sevgiylə Almar adlandırırdı. O, Marqaritaya həm böyük ideyalar, həm də adi şeylər haqqında yazırdı. Məktubların ünvana çatması uzun çəkib və Eynşteyn cavab gözləyərkən əziyyət çəkib. Hətta məktublardan birini belə bitirib: “... bu məktubun qarşısını almağa cəsarət edənə lənət olsun, sizin A.E.”

Tarixçilər Marqarita Konenkovanın motivləri barədə mübahisə etsinlər, Albert Eynsteyn üçün həyatındakı son sevgi olub.