Daşınmaz əmlakla bağlı xidmətlər şəffaflaşdırılır - MÜSAHİBƏ

Əmlak barədə arayışlar real vaxt rejimində elektron formada veriləcək

Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi ictimaiyyətlə əlaqələr və informasiya şöbəsinin müdiri Qulu Xəlilovun «APA-Economics»ə müsahibəsi.

- KİV-də belə bir məlumat yayılıb ki, vətəndaşlar bundan sonra daşınmaz əmlakın alqı-satqısı zamanı tələb olunan Forma-1 adlanan arayışların verilməsində dəyişikliklər var? Bu məsələ barədə hansı izahı verə bilərsiz?

- Daşınmaz əmlakın qeydiyyatı vətəndaşların əmlak hüquqlarının təminatı və qorunması üçün mühüm bir sahədir. Bu məsələnin cəmiyyət üçün həm sosial, həm də iqtisadi əhəmiyyəti var. Əlbəttə, vətəndaşlara əmlak idarəçiliyi ilə bağlı xidmətlərin göstərilməsi daim dinamik inkişaf etməlidir, bu sahədə müasirləşdirmə üçün davamlı yeniliklər tələb edilir və həyata keçirilir.

Bu yaxınlarda Azərbaycan prezidentinin dövlət qurumları tərəfindən vətəndaşlara xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi, şəffaflığın və çevikliyin daha da artırılması, dövlət orqanlarının fəaliyyətinin modern əsaslarla qurulması barədə əlavə olaraq mühüm tapşırıqları olub.  Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi davamlı olaraq daşınmaz əmlakın qeydiyyatı ilə bağlı xidmətlərin yeni mərhələdə daha da inkişaf etdirilməsi üçün bir sıra tədbirlər hazırlayıb.

Belə ki, yaxın günlərdə təqdim ediləcək növbəti yenilik daşınmaz əmlakların özgəninkiləşdirilməsi zamanı tələb olunan daşınmaz əmlaka dair məhdudiyyət (yüklülük) barədə arayışların real vaxt rejimində elektron qaydada verilməsi ilə əlaqədar olacaq. Əhali arasında bu sənəd Forma-1 arayışı adlandırılır.

Yeniliyin mahiyyəti belədir: indiyədək olan vəziyyətə görə, əmlakın alqı-satqısı, bağışlanması zamanı vətəndaşlar ərazi qeydiyyat idarələrinə şəxsən müraciət edərək müvafiq əmlakın onlara məxsus olduğu və ya girovda, həbsdə  olub-olmadığı barədə dövlət reyestrindən arayış almalıdır. Vətəndaşlar və hüquq sahibləri tərəfindən ərazi qeydiyyat idarələrinə orta hesabla ildə 120 mindən çox, ayda isə təxminən 12 mindən artıq müraciətlər olur. Bu sayda insanlar idarələrə gəlir, sənəd təqdim edir, idarə məmurları ilə təmasda olur. Baxmayaraq ki, son bir ildə tətbiq edilməyə başlamış elektron xidmətlər bu sahədə müəyyən əlverişli imkanlar yaradıb, lakin elektron imza və ya digər səbəblər üzündən bu arayışların alınmasına bəzən müəyyən vaxt sərf olunur, hətta lüzumsuz vaxt itkiləri yaranır, bir neçə dəfə idarələrə müraciət etmək məcburiyyəti ilə üzləşirlər.

Sistemi daha da mükəmməl etmək üçün yeni mexanizmə görə daşınmaz əmlakla bağlı məlumatlar vətəndaşlara əmlaka alqı-satqısı zamanı notariat idarələrində Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsinin məlumat bazası vasitəsi ilə birbaşa verilmək imkanı da olacaq. Vətəndaşlar bu zaman tələb olunan dövlət rüsumunu yerindəcə elektron qaydada və banklar vasitəsi ilə qeydiyyat idarələrinin hesabına ödəyəcəklər. Qeydiyyat idarələri ilə notariat orqanları arasında real vaxt rejimində qarşılıqlı informasiya mübadiləsi Dünya Bankının dəstəyi ilə icra olunan «Daşınmaz əmlakın qeydiyyatı Layihəsi»ndə də yer alıb.

- İctimaiyyət üçün maraq kəsb edən bu tədbir nə vaxt reallaşacaq?

- Artıq hazırlıq işləri başa çatmaq üzrədir. Daşınmaz əmlakın dövlət reyestrindən arayışların notariat idarələrinə real vaxt rejimində ötürülməsi, dövlət reyestrində olan məlumatların onlayn mübadiləsinə, rüsumların bir mənbədə elektron qaydada ödənilməsinə dair təkliflər artıq hazırlanıb və dövlət orqanlarına təqdim edilib. Qeyd etməliyəm ki, bunun üçün bir sıra təşkilati, texniki və informasiya məsələləri ilə bağlı hazırlıq təmin olunmalı idi. Çoxlu sayda qeydiyyat məlumatları elektron mübadilə üçün daha dürüst, etibarlı və təhlükəsizlik vəziyyətinə gətirilib. İlk növbədə barəsində reyestrin elektron bazasında məlumatlar mövcud olan əmlaklar bu sistemə cəlb ediləcək. Digərləri ilə bağlı tədbirlər davam etdirilir.

Hələlik sistem daha əhatəli olunanadək, yəni bütün əmlaklar barədə elektron qaydada arayış imkanları yaradılanadək vətəndaşlar arayışları əvvəlki qaydada almaq imkanlarını saxlayırlar.

Burada maraq doğuran məsələlərdən biri təkrar bazarda əmlak əldə etmiş vətəndaşların həmin əmlak barədə öz hüquqlarını daha tez şəkildə reyestrdə qeydiyyata almaqdır. Yeni mexanizmə görə notariuslar tərəfindən təsdiq edilmiş müqavilələr, ödəniş sənədləri elektron sistem vasitəsilə dərhal ərazi qeydiyyat idarəsinə göndəriləcək, əlavə proseduralar aradan qaldırılacaq, icra işlərinə başlanacaq, çeviklik təmin ediləcək.

Qeyd olunan məsələlərin Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi və Ədliyyə Nazirliyi arasında qarşılıqlı fəaliyyətlə tənzimlənməsi nəzərdə tutulub. Bu mexanizm yaxın günlərdə işə düşəcək və vətəndaşların istifadəsinə veriləcək, onların rahatlığı üçün daha bir addım atılacaq.

Bu tədbirin icrası nəticəsində əmlak əldə etmiş vətəndaşların hüquqlarının qeydiyyatı prosesi daha da sadələşəcək, qeydiyyat müddətləri problemi aradan qalxacaq. Daha çevik və şəffaf qeydiyyat proseduraları tətbiq ediləcək və daşınmaz əmlaka dair sorğuların və müraciətlərin operativ təmin edilməsinə geniş zəmin yaranacaq. Vətəndaşların sənədləşdirmə prosesinə sərf etdiyi vaxta qənaət olunacaq, birbaşa ünsiyyətlər aradan qalxacaq, dövlətin şəffaflıqla bağlı tədbirlərinin səmərəliliyi təmin ediləcək.

- Ümumiyyətlə Komitənin fəaliyyət istiqamətləri üzrə, xüsusi ilə əmlak idarəçiliyi sahəsində şəffaflıq üçün vacib olan elektron xidmətlərin tətbiqi vəziyyəti necədir?

- Məlum olduğu kimi, ölkə rəhbərliyi tərəfindən vətəndaşlara şəffaf, çevik və səmərəli xidmətlərin göstərilməsi ilə bağlı dövlət orqanlarına ciddi tapşırıqlar verilib. Bununla bağlı bir çox fərman və sərəncamlar imzalanıb, vətəndaşlara göstərilən xidmətlərin elektron formaya keçirilməsi, vətəndaş-məmur münasibətlərinin müasir üsullarla aparılması, proseduraların və müddətlərin azaldılması əsas prioritetlər və tələblər kimi qoyulub. Daşınmaz əmlakın qeydiyyatı ilə bağlı xidmətlər vətəndaşların əmlak hüquqlarının təminatı və qorunması üçün yeni vasitələrdir. Bu nöqteyi-nəzərdən vətəndaşlara münasibətdə elektron xidmətlərin və yeni yanaşmaların tətbiqi əlbəttə ki, vacib məsələ kimi nəzarətdə saxlanılır. Ölkəmizdə əmlak məsələləri ilə bağlı idarəçilik son illərdə institusional və qanunvericilik baxımından ciddi inkişaf edib.

Ölkə başçısının «Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında» 2011-ci il 23 may tarixli fərmanının icrası ilə əlaqədar Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi mühüm işləri davam etdirir. Son iki ildə əmlak hüquqlarının qeydiyyatı sisteminin müasirləşdirilməsi istiqamətində əsaslı işlər həyata keçirilib. Əsas hədəf müasir informasiya texnologiyaları və elektron xidmətlərin tətbiqi, qeydiyyat proseduralarının sadələşdirilməsi ilə vətəndaşlara göstərilən xidmətlərin keyfiyyətini yüksəltmək, bu sahədə şəffaflıq və çevikliyi daha da artırmaqdır. Nəticə etibarilə məqsəd dövlətimizin apardığı ictimai etimadın və vətəndaş məmnunluğunun daha da gücləndirilməsi xəttinə töhfə verməkdir.

- Hazırda Komitənin hansı elektron xidmətləri var?

- Artıq Komitənin fəaliyyət istiqamətləri üzrə 16 növ elektron xidmət mövcuddur. Bura daşınmaz əmlakın dövlət reyestrindən çıxarışın alınması, məhdudiyyət (yüklülük) arayışının alınması, ipoteka və lizinqin qeydiyyatı, daşınmaz əmlak obyektlərinin ünvanları barədə arayışların alınması üçün elektron müraciətlərin qəbulu, əmlakların hərraclarda satışı üçün sifarişlərin qəbulu, dövlət əmlakının qorunması və istifadəsi vəziyyəti barədə illik xüsusi hesabatların elektron qəbulu kimi xidmətlər daxildir. Komitə tərəfindən 16 elektron xidməti əhatə edən portal istifadəyə verilib, elektron xidmətlər «Elektron hökumət» portalına inteqrasiya edilib.

Bir məqamı da qeyd edim ki, yaxın zamanlarda Komitə tərəfindən vətəndaşların istifadəsinə yeni elektron xidmət veriləcək. Bu xidmət vasitəsi ilə əmlak sahibləri rüsum ödəməklə internet vasitəsi ilə elektron qaydada öz əmlakları barədə məlumat almaq imkanları əldə edəcəklər. 

Artıq bu xidmətlər sayəsində vətəndaşlar idarəyə getmədən, heç bir əlavə vaxt sərf etmədən daşınmaz əmlakını qeydiyyatdan keçirmək üçün birbaşa internet vasitəsi ilə elektron müraciət edə bilirlər. Müraciətlərin elektron qəbulu qeydiyyat prosesini etibarlı və daha çevik edib. Ümumilikdə, qısa müddətdə elektron xidmətlər vasitəsilə 7000-ə yaxın müraciət daxil olub. Həmin müraciətlər qanunvericiliyə uyğun olaraq təmin edilib. Qısa müddət ərzində bu qədər müraciətin qəbulu vətəndaşların elektron xidmətlərimizə olan marağının sürətlə artmasının göstəricisidir.

Şübhəsiz ki, bu səviyyəyə çatmaq üçün böyük hazırlıq işləri görülməli idi. Azərbaycan dövləti, həmçinin hökumət tərəfindən cəlb edilmiş Dünya Bankının layihəsinin imkanları hesabına irimiqyaslı baza tədbirləri görülüb. Daşınmaz əmlakın qeydiyyatına dair elektron informasiya sistemi yaradılıb, əmlaklara dair arxivlərdə olan qeydiyyat məlumatları əvvəlki kağız formasından elektron formata çevrilib, vətəndaşlara xidmət üçün yeni binalar istifadəyə verilib, texnologiya və avadanlıqlar alınıb, yeni təfəkkürlü kadrlar işə cəlb edilib, təlimlər keçirilib.

Qeyd edilməlidir ki, görülmüş davamlı işlər nəticəsində qeydiyyat prosesi xeyli sadələşib. Proseduraların sadələşməsi ilə qeydiyyat müddətləri də kifayət qədər qısalıb. Əvvəllər bu müddətlər çox idi və vətəndaşlar sənədlərini almaq üçün uzun müddət gözləməli olurdular. Sadələşmədən sonra artıq vətəndaşlar mülkiyyət hüquqlarının təkrar qeydiyyatına dair çıxarışları və əmlak barədə məlumatları ən qısa müddətdə əldə edirlər.

Bütün bu fəaliyyətlərin nəticəsidir ki, son iki ildə daşınmaz əmlakın qeydiyyatı sürətlənib və əvvəlki illərlə müqayisədə qeydiyyata alınan daşınmaz əmlakların sayı maksimum həddə çatıb. Eyni zamanda, göstərilən xidmətlərdən vətəndaşların məmnunluq səviyyəsi də artmaqda davam edir.