Psixoloqsuz ölkədə atalar necə ölür?

Bu günlərdə Yardımlıda oğul atasını dini baxışlarına görə qətlə yetirdi. Hadisəyə müxtəlif istiqamətlərdən; dini, hüquqi, siyasi, ictimai, psixoloji və s. prizmalardan reaksiyalar oldu, hərə öz ölçü meyarında baş verən hadisəni təhlil elədi.

Bütün hallarda baş verən hadisəyə ən başlıca səbəb psixoloji çatışmazlıq, daha doğrusu, cəmiyyətimizdə psixoloq fəaliyyətinin yetərincə olmamağıdır. Baş verən intiharlar, boşanmalar, qətllər - hamısı psoxoloji təhsilin və xidmətin yetərincə olmamağı üzündən baş verir.

Biz ən çox maddi detallara üstünlük veririk. Əgər bir xəstəyə iynə vurulubsa, onun sağalmaq şansı daha çoxdur. Çünki o, iynəyə pul verib. Hətta burda həkimə zəhmət haqqı kimi verilən pulun və ya iynənin bahalığının da rolu ola bilər. Xəstə bununla təskinlik tapır.

Amma xəstə deyilən sözə, psixoloji xidmətə inanmır, qəbul etmir. Burda iki səbəb ola bilər. Birincisi, indiyə kimi olan psixiloji xidmət xəstələri inandıra bilməyib, peşəkar olmayıb. İkincisi, xəstələr sözlə sağalmaq ümidlərini reallaşdıra bilmirlər. Bu, indinin işi deyil, təlim-təhsilin aşağı səviyyədə olmağı psixoloji problemləri daha da dərinləşdirib.

Dini radikalizm gənclər arasında daha geniş yayılıb. Dəfələrlə mən gənclər arasında bu cür mübahisələrə düşmüşəm. Təcrübəm, psixoloji biliyim köməyimə çatıb. Belə mübahisələrdə kimisə həmin anda başa salmaq istəyi yersizdir. Bunun üçün vaxt lazımdır. Bax, bizim o vaxta hövsələmiz çatmayanda və ya o vaxta dəyər verməyəndə qətl hadisəsi baş verir.

Dini radikallıq da psixoloji problemdir. Müəyyən adamlar nisbətən əsəbləri zəif olanları öz tərəflərinə çəkə bilirlər, onlardan məharətlə öz məqsədləri üçün istifadə edirlər.

Oğul dini bir təşkilata qoşulubsa, onu bu yoldan çəkindirməyə gecikən ata çətin vəziyyətə düşür. Bəs ata neyləsin? Hanı psixoloji xidmət, onun köməyinə niyə çatmır? Hanı orta məktəbin, hərbi hissənin, işlədiyi təşkilatın psixoloqu, niyə vaxtında o oğlanın hisslərini formalaşdırmayıb? İndi gedib araşdırsalar, həmin oğlanın şəxsi işinə psixoloqlar müşahidə etdikəri heç bir radikal hərəkəti qeyd etməyib. O dəftər indi ağappaqdır. Həmin o ağlıqda atanın ölümü gizlənib.

Ata da səhv edir. Ata elə bilir ki, oğlunu dünənki kimi danlaya bilər, hətta əmr edə bilər ki, get, bu saat saqqalını kəs. Ata unudur ki, oğlu həm də sosial varlıqdır, onun şəxsiyyətinə bu qədər toxunmaq olmaz.

Atanın tələskənliyi, səbrsizliyi, psixoloji xidmətin yoxluğu onun həyatına bir an içində nöqtə qoyur.

Ata ilk əvvəldən oğlunu izləməli, müşahidə etməli və onu tanımalıydı. Təəssüf ki, bəzi valideyinlər uşaqlarını bioloji cəhətdən tanıyır, amma onu sosial varlıq kimi tanımağa, öyrənməyə səy göstərmirlər və nəticədə geniş psixoloji qarşıdurma yaranır.

Əgər dini baxışlarına görə oğul atanı öldürürsə, demək din azad deyil, onun içində qandalları var. Dinin təlim-tərbiyəsi, tədrisi, tədqiqi, öyrənilməsi ölkəmizdə yetərincə deyil. Dindəki humanizm, bərabərlik, hörmət və ehtiram insanlar arasında geniş təbliğ edilməyib.

Eyni zamanda cəmiyyətimizdə psixoloji xidmətin olmamağı həyatımıza böyük zərbələr vurur. Dini radikalizmi bütün idarə və müəsissələrin, qeyri hökümət taşkilatların, aidiyyatı qurumların, orta və ali məktəblərin, mətbuatın səyi nəticəsində psixoloqlar aradan qaldıra bilər. Hanı, belə bir psixoloji hərakat başlayıbmı? Axı atalar ölür...