Sabir Rüstəmxanlı: “Mənə qarşı yersiz ittihamlar səsləndirənlər illərdir ortada qalıblar” -MÜSAHİBƏ

“Bəzən susmaq da lazım gəlir”

Mayın 20-si Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri, xalq şairi, deputat Sabir Rüstəmxanlının 65-ci yaş günüdür. Sabir bəylə müsahibənin bu ərəfədə alınması tam təsadüfdür. Onunla söhbətimizdə həm arxada qoyduğu 65 illik ömür yaddaşına, həm də indiki siyasi fəaliyyətinə toxunduq.

- Sabir bəy, 65 illik ömrünüzün təxminən 25 ilə yaxınını siyasətdə keçirmisiniz. Bu illəri necə dəyərləndirirsiz?

- Əgər meydan hərəkatı və Milli Məclis dövrünü nəzərə alsaq, elə sən deyən qədər var. Amma əslində, şeir, ədəbiyyat özü də siyasətdən kənar deyil. Mən iş fəaliyyətimin demək olar ki, ilk illərindən siyasətin, tənqidçi firkin içində olmuşam. Belə baxanda, siyasətdən kənarda heç nə yoxdu. Ədəbiyyatın özünün də bir siyasəti var və əslində, ədəbiyyat dolayı yolla özü də siyasətə bağlıdır. Demirəm, siyasətə xidmət edir, amma siyasət işi görür. Mənim kitablarımın adlarına diqqət yetirsən, görərsən ki, əslində, ömrüm boyu siyasətlə məşğul olmuşam.

“Ömrüm boyu yana-yana yaşamışam”

- Bir müəllim kimi qiymətləndirmək lazım gəlsə, arxada qalan 65 ilə 10 ballıq şkala ilə neçə bal verərsiniz?

- Əslində, belə suallara gərək cavab verməyəsən. Çünki o qiyməti millət verir. Mən ömrün o cür qiymətləndirilməsinin əleyhinəyəm. İnsan onu düşünə bilər ki, mən öz potensialımı nə qədər sərf edə bildim, ideallarıma yetə bildimmi, Azərbaycanın bütövlüyü, müstəqillikdən sonrakı bütün istəklərimiz yerinə yetdimi?! Bu ideallar mənim tərcümeyi-halımın bir hissəsidir. O mənada yanaşanda mən ömrümə Azərbaycanın bugünkü durumu ilə qiymət verə bilərəm. Lap mən özümə 10 bal verirəm, amma Azərbaycanın bu qədər qaçqını var və torpağımız hələ də işğal altındadır. Mənə elə gəlir ki, insanın öz ömrünü yalnız şəxsi uğurlarıyla qiymətləndirməsi cahillikdən başqa bir şey olmaz. Onu bilirəm ki, ömrüm boyu yana-yana yaşamışam, xalqın taleyi ilə bağlı heç bir məsələdə geriyə addım atmamışam, haqq bildiyim işdən ötrü heç vaxt geri çəkilməmişəm. İndi də Milli Məclisin verdiyi status çərçivəsində sözümü deyirəm və o sözlərin heç bir cümləsindən imtina eləmərəm.

- Sabir bəy, 25 illik siyasi karyeranızı iki hissəyə bölsək, hansı hissəsi daha qiymətlidir sizin üçün? İlk 10 illik fəaliyyətiniz daha səmərəli keçib, yoxsa ikinci?

- İlk deputatlıq müddətim istisnasız ən maraqlı və qiymətli hesab oluna bilər. O dövr daha ziddiyyətli və siyasi proseslər baxımından daha gərgin idi. Sovetlər Birliyinə qarşı vuraşaraq, Azərbaycanın müstəqillik aktına imza atanda xalqın dəstəyini hiss edirdik, xalq hər sözümüzə reaksiya verirdi. Ancaq indi təəssüf ki, xalqla Milli Məclisin arasındakı o bağlılıq azalıb.

“Bu, VHP-yə hörmətsizlikdi”

- İndi azadlığınızı itirmisiniz?

- Yox, mən daxilən həmişə azadam. Ancaq o vaxt, ümumiyyətlə, millətin ruhu azad idi, cəmiyyət özü də azad idi və o cəmiyyətlə azad olmamaq sadəcə mümkün deyildi. Cəmiyyətdə getdikcə kütləvi psixoz, belə deyək, harınlıq, rahatlıq, hər şeylə barışmaq, yaltaqlıq və s. kimi davranışlar yarananda, istər istəməz təsirlənirsən. Daima ala qarğa olub gözə batmaq çətindir. Bəlkə o vaxt bizim Məclisdən dediyimiz söz daha çox görünürdü, indi biraz az görünür. İndi Məclisin materialları qayçılanıb xalqa çatdırılır və o qayçı tutan əllər məni o qədər də sevmir.

- Sabir Rüstəmxanlı siyasətdə özünü konkret olaraq, harda görür?

- Sabir Rüstəmxanlı boynuna düşən vətəndaş borcunu yerinə yetirmiş bir adamdır. Başqaları tərəddüd edib evdən bayıra çıxmayanda, mən meydanlarda idim. Bəlkə də o vaxtlar təsadüfi bir gülləylə ölə də bilərdim, həyat qırılardı.

- Bəs, Sabir Rüstəmxanlının partiyası VHP harda görünür? Biz VHP-ni hara qoya bilərik, iqtidaramı, müxalifətəmi?

- Bu sualın özü artıq VHP-yə hörmətsizlikdir. Ona görə ki, əvvəla VHP adından çıxan bəyanatlar və fəaliyyətimiz ortadadır. Əgər bu iqtidar yönümlü görünürsə, onda elə düşünənin anlama qabiliyyətində problem var. Bizim yolumuz “vətəndaş həmrəyliyi” ifadəsi və idealında əksini tapıb.

“Fəzail İbrahimli son vaxtlar çıxışlarında partiya üçün problem yaradır”

- Ancaq sizin parlamentdəki deputatlarınız “papadan artıq katolikdirlər”. Demək olar ki, bütün məsələlərdə hakimiyyətlə eyni sözü deyirlər…

- Fərqi yoxdur, bir nəfər ziyalı parlamentdə başqa cür çıxış edə bilər (Rafael Hüseynovu nəzərdə tutur). Bu, onun öz mövqeyidir. Rafael Hüseynov Milli Məclisdə az danışır. Amma o Avropa Parlamentində bizi təmsil edir və orada onun irəli sürdüyü təkliflərin heç də hamısı hakimiyyətin hazırladığı və ya hakimiyyətin istəyinə uyğun sənədlər deyil. Daha çox milli maraqların qaldırıldığı məsələlərdə iştirak edir. Rafael Hüseynov hansı antimilli addımlar atıb? O, hakimiyyətin bəzi uğurlu addımlarını qiymətləndirirsə, bu, günah deyil və onun şəxsi fikridir. Amma VHP müxalifət partiyasıdır, hakimiyyətdə təmsil olunmur və iqtidarın səhvlərinin şəriki deyil. Razıyam, partiyamızın üzvü Fəzail İbrahimli də son vaxtlar müəyyən çıxışlarında partiya üçün problem yaradır. Ancaq görünür, o da siyasi mənzərənin təsiri altındadır. Müxalifət düşərgəsinin getdikcə zəifləməsi ona da təsir göstərir, amma bu partiyanın mövqeyinin dəyişilməsi demək deyil. Biz, müxalifət partiyası olsaq da, aşırı qütbləşmədən, cəmiyyəti radikallaşdırıb üz-üzə qoymaqdan, hər şeyi hakimiyyət uğrunda mübarizə qovğalarına fokuslaşdırmaqdan uzağıq.

“Onların çıxışları partiya qarşısında bu cür sorğuların yaranmasına səbəb olur”

- Milli Məclisdə 3 deputatla təmsil olunduğunuzu deyirsiniz. Ancaq mən bundan əmin ola bilmirəm, çünki Rafael Hüseynov Milli Məclisin saytında bitərəf deputat kimi görünür. Həmçinin, VHP-nin parlamentdə deputat qrupu da yoxdur.

- Parlament seçkilərinə hökmən deyil ki, hamı VHP üzvü kimi getsin. Biz də namizədlərimiz sırasına Rafael Hüseynovu salmışıq. Ancaq o bitərəf ziyalıdır. O, Azərbaycanda kifayət qədər tanınan yazıçı və alimidir, mənim cavanlıq dostumdur. Onun çıxışları, həmçinin Fəzail bəyin də son çıxışları deyək ki, partiya qarşısında bu cür sorğuların yaranmasına səbəb olsa da, onların bütün ictimai fəaliyyətlərini nəzərə alanda, bunlar o qədər də vahiməli görünmür.

“İctimai Palataya hamı doğurdan da vəziyyəti düzəltmək, xalqın durumunu dəyişmək üçün gəlməyib”

- Sabir bəy, İctimai Palatanın fəaliyyəti ilə tanışsız yəqin ki. Bu qurumun strategiyası və hakimiyyətdən tələbləri ilə sizin partiyanın mövqeləri arasında fərq varmı?

- Əvvəla, İctimai Palata seçkilərdə iştirak edən, lakin nəticələrdən razı olmayan namizədlərin qurumudu və böyük bir coşqunluqla yaradıldı. Mənə elə gəlir ki, İP öz fəaliyyətini əvvəlcədən nəzərdə tutulduğu şəkildə aparsaydı, işini hüquq çərçivəsində quraraq, xalqın gücünə söykənməklə ardıcıl bir proqramla fəaliyyət göstərsəydi, şübhəsiz, bu qurumun ictimai fikrə təsiri indikindən qat-qat artıq olardı. Bütün cəmiyyətlərdə hakimiyyətə təsir göstərən belə bir qüvvə olmalıdır. İP-də buna xidmət etməlidir. Yetərli ictimai dəstək qazanandan sonra isə kütləvi aksiya keçirmək barədə də düşünülə bilərdi. Məncə, İP tələskənliyə yol verdi. Bilirsən, iki yanaşma mövcuddur: birinci, güc toplayıb ortaya çıxmaq, ikinci, ortaya çıxıb güc toplamaq. Ortada toplanan güc həmişə tezdağılandır. Bu, artıq siyasi mübarizədə yarayan güc deyil. Hazır olan güc isə daha təsirli olur. Düşünürəm ki, İP-ə hamı doğurdan da vəziyyəti düzəltmək, xalqın durumunu dəyişmək üçün gəlməyib. Bəziləri fərdi maraq naminə, bəziləri görüntü xatirinə, bəziləri də itirilmiş bir şeyləri bərpa etmək ümidi ilə gəlir. Yalnız ölkənin, millətin maraqlarına qəlbən bağlı adamlarla səmərli işlər görmək olar. Bizim partiyadan da ürəyi istəyən şəxslər qatılıb ora.

“İP-in fəaliyyətini uğrusuz hesab edirəm, orada perspektiv görmürəm”

- Belə çıxır ki, siz İP-in bu tipli fəaliyyətini uğursuz hesab edirsiniz.

- İP cəmiyyətdəki sükutu dağıtdı. Bu özü də az deyil. Orda normal bir mühit görsəm, mən də dəstək verə bilərəm. Güman edirəm ki, bizim partiyadan İP-ə qoşulanlar da hansı şəraitdə olur-olsun, oraya VHP-nin havasını aparırlar. Kənar qüvvələrin təsiri ilə yox, məhz partiyanın mövqeyindən çıxış edirlər.

“Cəmiyyəti uçurumlarla bir-birindən qoparmaq düzgün deyil”

- Sabir bəy, partiyanızın bir qrup üzvü İP-də təmsil olunur. İP-in fəaliyyətini isə VHP sədri Sabir Rüstəmxanlı şəxsən məqbul hesab etmir. Həmçinin, parlamentdəki üzvlərinizin də partiyanızın siyasi mövqeyi ilə üst-üstə düşməyən çıxışlarının olduğunu siz də təsdiqləyirsiniz. Kənardan baxan adam belə düşünə bilər ki, Sabir Rüstəmxanlı sədri olduğu partiyanın üzvlərini təsir edə, onlara söz keçirə bilmir.

- Əksinə, kənardan baxanlar belə düşünə bilərlər ki, Sabir Rüstəmxanlı kifayət qədər demokrat adamdır. Yəni, fərd olaraq, hər kəsin fikrinə hörmətlə yanaşır. Qarşımızda bir iqtidar var və o iqtidar müxalifəti yox sayır. Belə bir şəkildə mən münasibətlərin gərginləşdirilməsinin, müxalifətin doğurdan da yox edilməsinin tərəfdarı deyiləm. Güman edirəm ki, hakimiyyətdə də müxalifətin Azərbaycan üçün vacib olduğunu dərk edən adamlar var. Ona görə də, biz dialoqdan, münasibətlərin yumşaldılmasından danışırıq. Hakimiyyət dəyirmi masalarına bizi dəvət edir, biz hakimiyyəti. Bir sıra məsələlərdə mövqelərimiz üst-üstə düşür. Cəmiyyəti uçurumlarla bir-birindən qoparmaq düzgün deyil. İndi, partiyanın deputatları daxili inamlarına görə, bəzi məsələlərdə yumşaq danışırlar, bunlar müəyyən suallar doğursa belə, idarəolunmazlıq məsələsi deyil. Rafaellə əvvəldən razılaşdırmışıq, o öz ziyalı mövqeyindədir. Fəzail bəy də, düşünürəm ki, həmişə partiyamızı layiqincə təmsil edib. İndi o da Avropa Parlamentindədir. Bu da onların daxili problemlərlə bağlı müzakirələrə qatılmalarını məhdudlaşdırır. Partiyanın sədrinin bildirdiyi mövqe, partiya üçün yetərlidir.

- Qeyd elədiyiniz məsələləri partiya daxilində Fəzail İbrahimliyə bildirmisiniz heç?

- Bu, bizim daxili işimizdir. Mən kimə nə bildirmişəmsə, o bizə aiddir.

- Sabir bəy, parlamentdə ana müxalifət partiyası sayılan VHP Azərbaycan xalqına nə verir və ya nə vəd edir? Ana müxalifətçilik adına fəaliyyətinizi nə dərəcədə səmərəli hesab edirsiniz?

- VHP parlamentdə öz nizamnaməsinə və yürütdüyü strategiyaya uyğun siyasət yeridir. İki deputatımız bizi Avropa Parlamentində təmsil edir. Biz, həmişə sözümüzü açıq demişik və deyəcəyik. Ana müxalifət olaraq, biz siyasi leksikona vətəndaş həmrəyliyi anlayışını və ideyasını gətirmişik. Biz dövlət maraqlarını şəxsi maraqlardan yuxarıda tuturuq. Türk təfəkkürünə görə, dövlət olmadan, fərdi maraqlar da qoruna bilməz. Ona görə də, biz bir çox hallarda, şəxsi maraqlarımızdan, söz azadlığımızdan dövlətimizin maraqları naminə imtina etmişik. Bəzən içimizdə olanları demirik. Mən şəxsən heç vaxt heç nədən qorxmamışam. Ancaq məsuliyyət daşıdığım üçün bəzən susmaq da lazım gəlir.

“İçim özümü yandırır, çölüm özgəni”

- Kənardan belə görünür ki, VHP Azərbaycanın ən imkanlı partiyasıdır. Partiyanızın qərargahı insanda belə fikir yaradır. YAP-ın mərkəzi qərargahı ikimərtəbəli binadadır.


- YAP-ın rayon təşkilatlarının binası bizim qərargahdan böyükdür. Bizim sadəcə boyumuz ucadır. Biz ac qalanda da heç kimə əl açmamışıq. Deyirsən, kənardan imkanlı görünürük. Atalar deyib, içim özümü yandırır, çölüm özgəni (gülür). Bu binanı köhnə ofisi satıb tikmişik.

“Sabir Rüstəmxanlının qurduqlarını onu ittiham edənlər zəlil günə qoyub”

- Sabir bəy, sizi ittiham edənlər adatən deyir ki, Sabir Rüstəmxanlı getdi DAK-ı fəaliyyətdən saldı, getdi parlamentdə müxalifətçiliyi dəbdən salaraq, heç bir iş görmədi. Bu cür ittihamlara nə cavab verərdiniz?

- Bu ittihamlar ancaq hadisələrdən və hətta, ümumiyyətlə, dünyadan bixəbər olan adamların dilindən səslənər. Mən, ümumiyyətlə, insan ömrünə 1-2 illik fəaliyyətə görə qiymət verməyi sevmirəm. Bugünə qədərki fəaliyyətim göz önündədir. Sabir Rüstəmxanlının qurduqlarını onu ittiham edənlər aparıb zəlil günə qoyub. Mən AXC-ni quranlardan biri olmuşam, dağıdanlardan yox. DAK məndən əvvəl parçalanmışdı, gəldim, iki il ərzində on illik iş gördüm. DAK-a min cür əllər uzanıb, mən onu qoruyub saxlamağı və inkişaf etdirməyi bacarmışam. Bilirsən, mən ardıcıl mübarizənin tərəfdarıyam. Siyasi mübarizə marafon yürüşünə oxşayır. Mən bir siyasət adamı olmaqdan əlavə, şairəm, yazaram. O sözü ki Milli Məclisdə demək olmur, onu yazıram. Məni bu cür xırda ittihamlarla gözdən salmaq istəyənlər təxminən 21 ildir ortada çabalamaqla məşğuldurlar. Elə meydan hərəkatı başlayandan bəri. Qısqanırlar ki, niyə parlamentdə, ədəbiyyatda, DAK-da o var, biz yoxuq? Bunun cavabını məndə axtarmasınlar, özlərində axtarsınlar. Amma hər halda, mən bütün bunların hamısını öz ləyaqətimi qoruyaraq, sözümü deyərək, Xəlil Rza demiş, “kişi ömrü” yaşayaraq qazanmışam. İttihamlar çox vaxt işin mahiyyətini bilməməkdən, tanımamaqdan irəli gəlir.


“Ziyalıların üstünə hücum etmək, onları gözdən salmaq olmaz”

- Sizin həm ədəbi yardıcılığınız, həm də siyasi fəaliyyətinizin keçmişdə qalan hissəsi ilə bağlı heç kimin şübhəsi yoxdur, məncə. Ancaq Süleyman Dəmirəlin belə bir söz var ki, siyasətdə dünən dünəndir, bugün bu gündür. Belə çıxmır ki, siz keçmişdəki fəaliyyətlərinizə sığınaraq, bir növ ittihamlardan yayınırsınız?!

- Əgər, cəmiyyət ittihamın ünvanını səhv salırsa, gərək buna aydınlıq gətirəsən. Mən başa düşürəm, uman yerdən küsərlər, ancaq daimi olaraq ziyalıların üstünə hücum etmək, onları gözdən salmaq olmaz. Cəmiyyət unutqandır, dünən olanı bu gün unudur. Noolsun, Süleyman Dəmirəl elə deyib. Bu günlə yaşayan siyasət uğursuz siyasətdir. Mən ziyalı olaraq, yalnız bu günün maraqlarıyla yaşamıram. Biz bir Azərbaycan savaşı aparırıq. Bu savaşı aparanlar həm keçmişdən ibrət almalı, həm də gələcəyə baxmağı bacarmalıdırlar. DAK vasitəsilə bütün dünyada Azərbaycan savaşı aparırıq.

“Ölkə daxilində nə baş verir ki, mən ona biganə yanaşıram?”

- Üzr istəyirəm, ancaq bir zamanlar Etibar Məmmədov da AMİP-in sədrliyindən gedərkən bildirmişdi ki, o artıq Cənubi Azərbaycan problemi ilə maraqlanacaq. Sizin də DAK-dakı və ya ümumulikdə meydan hərəkatından son illərə qədər gördüyünüz işləri qabartmağınız ona oxşamırmı? Yəni, DAK-da Azərbaycanın problemlərini dünya dövlətlərinə çatdırırsınız deyə, ölkə daxilindəki siyasi proseslərdə bir növ yaxanı kənara çəkmək taktikası seçirsiniz? Müxalifətin radikal adlanan kəsimi sizi daxildə baş verən hadisələrə göz yummaqda ittiham edir.

- Mən DAK-dakı fəaliyyətimdən danışmadım. Sən sual verdin, mən də cavabladım. Ölkə daxilində nə baş verir ki, mən ona biganə yanaşıram? Müxalifətin mitinqlərində baş verən həbslərlə bağlı mən parlamentdə çıxış elədim və həbslərə son qoyulmasını istədim. Oxumusansa, orda nələrə toxunduğumu bilirsən. Mənim fəaliyyətimi bu yöndə tənqid edən, mənə və ümumilikdə partiyamıza qarşı yersiz ittihamlar səsləndirən şəxslər öncə özləri bir iş görsünlər, sonra başqasını ittiham etsinlər. Gördükləri iş göz qabağındadır. Həm də sənin suallarında bizləri qarşı-qarşıya qoymaq, qaşınmayan yerdən qan çıxarmaq ovqatı var. Gəl, bizləri ayıran şeylərdən yox, birləşdirən şeylərdən danışaq. Son vaxtlar mən özümə qarşı belə ittihamlar eşitməmişəm. Mən hər zaman haqq bildiyimi söyləmişəm, kimin məni nəylə ittiham etməsindən asılı olmayaraq.

“Sualın radikal müxalifətdə təmsil olunanların fikirlərinə bənzəyir”

- Sabir bəy, siyasətdən uzaqlaşaq. Mədəniyyət Nazirliyinin ayırdığı 1 milyon manatla sizin “Cavad xan” əsərinizə film çəkilmişdi. Film bir sıra xarici ölkələrdə də göstərildi. Sizcə, “Cavad xan” filmi 1 milyonluq effekti verdimi?

- Sənin bu sualın elə indicə söz açdığım əsassız fikirlərə bənzəyir. Bilirsən, xaricdə bu cür tarixi filmlərə on dəfələrlə artıq pul ayırırlar. Onlardan soruşurlarmı ki, bu film 20-30 milyonluq effekt verdimi? Film tərcümə olunaraq, bir sıra xarici ölkələrdə nümayiş etdirilib. Bir müddət sonra Azərbaycan televiziyalarında da yayımlanacaq. Ancaq filmin kino festivallarına imkan verilmir.

- Sirr deyilsə, senari müəllifi kimi sizə nə qədər qonorar verildi?

- Başqa ölkələrdə bu işə görə ödənilən pulların yanında mənə ödənilən pul qəpik-quruş sayıla bilər. Neçə illər bundan əvvəlin qonorarıyla da maraqlandın. Başqa sualın qalmadı ki!?


P.S. Lent.az-ın kollektivi Sabir Rüstəmxanlını qarşıdan gələn 65 illik yubileyi münasibətilə təbrik edir, ona uzun ömür arzulayır.

Anar GƏRAYLI