Samovarlar barədə maraqlı faktlar - Belə yaranıb

Samovar sözü açıq-aşkar rus sözüdür, mənası "özü bişirən" deməkdir. Bəs samovarlar ilk dəfə Rusiyada kəşf olunub? Müasir samovarların vətəni Rusiya sayılsa da, ən qədim samovarın vətəni Azərbaycandır. Yaşı 3700 il olan ən qədim samovar Şəki bölgəsində tapılıb və o, yaşı 2000 il olan Misir samovarından daha qədimdir.

Lent.az “Belə yaranıb” rubrikasında samovarların yaranma tarixçəsinə nəzərə salır.

Samovar Rusiyaya çayla birlikdə Çindən XVII əsrdə gətirilib. Çindən gətirilən içərisində mayeni isitməyə imkan verən közlə qızıdırılan qurğunun adı ho-go idi. Ho-go çay dəmləmək üçün nəzərdə tutulmurdu. O yeməyin soyumaması üçün istifadə edilən, altında manqal qoyulmuş qab idi.

Ho-go

Lakin qədim dövrlərdə belə qurğulardan romalılar və farslar da istifadə edirdilər.

Qədim romalılar ona autepsa deyirdilər, şərab qızdırmaq üçün istifadə edirdilər. Farslarda da belə "qızdırıcılar" var idi. Volqaboyu Beljamen şəhərində aparılan qazıntılar zamanı monqollara məxsus mis qızdırıcı qalıqları aşkar edilib.

Çayın vətəninin Çin olduğunu nəzərə alsaq, çay bişirənin də vətəni Çin hesab oluna bilər.

Müasir samovarlar isə 1778-ci ildən Tula silah zavodlarında istehsal olunmağa başladı. Tulada samovarların ilk istehsalçıları 18-ci əsrin sonlarında samovar müəssisəsi açan Lisitsin qardaşları idi. Onlar misdən hazırlanırdı. Sonralar samovarlar dəbə düşdükcə müxtəlif istehsalçılar yarandı və hər kəs öz samovarını daha gözəl, daha zövqlə hazırlamağa başladı.

Müxtəlif üslublu samovarlar meydana çıxdı: "İmperiya", "krater", samovar-küp, samovar-dulya, samovar-şüşə və s. Mətbəx, kofe, səyahət və kerosin samovarları istehsala buraxıldı. Birinci Dünya Müharibəsinin əvvəlində Tula ildə 660.000-dən çox samovar istehsal edirdi.

Tula ustaları olan Lisitsin, Kapirzin, Lomov, Şemarin, Kornin, Vorontsov, Bataşevin əl işləri həm Rusiyada, həm də Avropada məşhur idi.

Bəs Şəkidəki qədim samovar ora haradan gəlib çıxıb? Bax bu müəmmanın üzərindəki sirr pərdəsi hələ də açılmayıb. Bir onu bilirik ki, 2 əsrdən çoxdur azərbaycanlı xanımların cehizində boynuna qırmızı kələğayı bağlanmış samovar mütləq olur. Samovar azərbaycanlılar üçün isti ocağın, ailənin simvoluna çevrilib.