Yeni həyatın yaranmasının sirri AÇILDI

Harvard Universitetinin tədqiqatçıları, ürəyin zebrafiş embrionunda ürək döyünməyə başladığı andan etibarən yeni bir sirri açmaqda əhəmiyyətli irəliləyiş əldə ediblər.

Lent.az xarici mətbuata istinadən bildirir ki, zerbtafiş embrionu inkişaf etməyə başladıqdan cəmi 20 saat sonra onun ürək hüceyrələri fəaliyyətə və orqana dəstək olmaq üçün uzunmüddətli proseslərə başlayır. Alimlər bu məqamı müasir mikroskoplardan istifadə edərək rüşeym daxilində həyatın əmələ gəlməsini müşahidə edərək araşdırıblar. Onlar ürəyin tam formalaşmış bir quruluş əldə etməzdən əvvəl döyünməyə başladığını görüblər.

Gənc bir embrionun ürəyinin həyatının ilk saniyələrinin öyrənilməsi tədqiqatçılara bir çox maraqlı faktları müəyyənləşdirməyə imkan verib. Məsələn, ürəyin hələ tam formalaşmadan işləməyə başladığı aşkar edilib.

Ürək hüceyrələrində ürək ritminin başlamasında və saxlanmasında mühüm rol oynayan çoxlu miqdarda kalsium ionları var. Kalsium ionunu ürəyi işə salan “qığılcım”la müqayisə etmək olar. İlk ürək döyüntüsündən əvvəl kalsium ionları xaotik hərəkət nümayiş etdirir, lakin tezliklə onlar təşkil edilir və dalğalar şəklində hərəkət etməyə başlayırlar, bu da ilk ürək döyüntüsünə səbəb olur. Beləliklə, bildiyimiz kimi normal həyat başlayır.

İlk ürək döyüntülərinin maraqlı xüsusiyyəti onların nizamsızlığıdır. Əvvəlcə onlar qeyri-sabitdirlər, lakin tezliklə ritmik və sabit olurlar. Digər maraqlı məqam isə odur ki, bu mütəşəkkil döyüntülər ürəyin bütün orqanizmdə qan dövranını təmin edən sistemə qoşulmasından çox əvvəl başlayır. Başqa sözlə, ürəyin kalibrlənməsi onun digər orqanların həyati funksiyalarının saxlanmasında fəal iştirakından əvvəl də baş verir.

Bundan əlavə, müxtəlif hüceyrələrin müxtəlif embrionlarda ilk ürək döyüntüsünü "tətikləyə" biləcəyi aşkar edilib. Bu hüceyrələr mütləq tam formalaşmış ürəkdə ürək döyüntüsünü idarə edən eyni hüceyrələr deyil.

Nə üçün bu zebrafiş embrionlarını müşahidə etmək elmi araşdırmalar və ümumilikdə bəşəriyyət üçün bu qədər vacibdir? Zebrafiş enbrionlarında ürək döyüntülərinin nə vaxt başladığını öyrənmək bizə ürək ritm pozğunluqlarının, o cümlədən aritmiyaların insanlarda necə inkişaf etdiyini daha yaxşı anlamağa imkan verir. Zebrafiş embrionu toyuqlar, siçovullar və siçanlar ilə ürəyimizin necə formalaşdığına dair bəzi oxşarlıqları paylaşırıq. Buna görə də, bu heyvanların ürəklərinin necə inkişaf etdiyini öyrənməklə biz öz ürəklərimizin vəziyyəti və sağlamlığı haqqında məlumat əldə edə bilərik.

Bu kəşflər ürək sağlamlığı ilə bağlı əlavə araşdırmalara yol aça bilər, ürəyin əmələ gəlməsini və nəyinsə səhv getdiyi zaman nə baş verdiyini daha yaxşı başa düşməyə imkan verir.

Tədqiqatçılardan birinin qeyd etdiyi kimi, ürəyin inkişafını izləmək bizə onun normal işləməsini təmin edən müxtəlif mərhələlər və proseslər, bu proseslər pozulduqda nə baş verdiyini öyrənməyə, həmçinin təsir mexanizmlərini və bu proseslərin bərpası yollarını öyrənməyə imkan verir. Bu, ürək xəstəliklərinin müalicəsi və ümumi ürək sağlamlığının yaxşılaşdırılması üçün yeni yanaşmaların işlənib hazırlanması üçün mühüm təsirlərə malikdir.