Ən çox rəsmi dili olan ölkə hansıdır?

Cənubi Amerikanın Boliviya dövləti konstitusiya statusu verilmiş dillərin sayına görə dünya rekordçusudur. 2009-cu ildə qəbul edilmiş Konstitusiya ilə ispan dili ilə yanaşı yerli xalqlara məxsus 36 dili rəsmi şəkildə tanınır.

Lent.az xarici mediaya istinadla bildirir ki, bu məlumatı Ethnologue (SIL International) kimi nüfuzlu mənbələr təsdiqləyib.

Bu misilsiz addım milli kimliyin dərin transformasiyası və inklüzivliyə can atma nəticəsində atılmışdır. De-fakto olaraq dövlət idarəçiliyində və etnik qruplar arası ünsiyyətdə əsas dil ispan dilidir, lakin hüquqi baxımdan bu dil yerli xalqların tanınmış dilləri ilə bərabər tutulur.

Yerli dillər arasında ən geniş yayılanlar keçua (təxminən 21 faiz əhali üçün ana dili), aymara (təxminən 14 faiz) və quarani (Chiriguano) dilləridir. Bundan əlavə, moseten, çimane, kavinena, yurakare, takana, pauserna və bir çox digər azsaylı etnoslara məxsus dillər də mövcuddur.

Konstitusiya sadəcə dillərin siyahısını verməklə kifayətlənmir, həm də dövlətin çoxmillətli xarakterini bəyan edir. Bu yanaşma yalnız dil baxımından tanınma ilə kifayətlənməyib, yerli xalqların muxtariyyətini nəzərə alan dövlət quruluşunun yenidən formalaşdırılmasını nəzərdə tutur.

Dövlət, yerli əhalinin yaşadığı bölgələrdə xidmət və təhsilin təqdim olunması üçün ən azı iki dildən – ispan dili və müvafiq yerli dildən istifadə etməyə borcludur. Lakin bu prinsipi praktiki şəkildə həyata keçirmək böyük çətinliklərlə qarşılaşır, çünki vəzifənin miqyası olduqca böyükdür.

Əsas çətinlik – təhsil və məhkəmə sahələrində 37 dilin hər biri üçün tam dəstək yaratmaq üçün resurs çatışmazlığıdır. Hüquqi müdafiəyə və sənədləşdirmə səylərinə baxmayaraq, bir çox yerli xalqların dilləri hələ də zəif və təhlükə altında qalır.

Hindistanda (22 dil) və Cənubi Afrikada (11 dil) çoxlu sayda rəsmi statuslu dilin olması tez-tez qeyd edilsə də, bu dillərin hamısı mərkəzi hökumət səviyyəsində rəsmi dövlət dili statusu daşımır. Məsələn, Papua-Yeni Qvineyada 800-dən çox danışıq dili mövcuddur, lakin yalnız 3 rəsmi dövlət dili tanınır.

Dil siyasəti üzrə tədqiqatçılar, o cümlədən dilçi Nensi Hornberqer, Boliviyanı “interkulturalizmin” unikal nümunəsi kimi qeyd edirlər. Boliviya dil müxtəlifliyinin tanınması vasitəsilə dekolonizasiya prosesini həyata keçirmək cəhdini göstərir.

Boliviyanın dil siyasəti UNESCO daxil olmaqla beynəlxalq təşkilatların da diqqətini cəlb edir. Bu siyasət, dilin mədəniyyətin yaşaması üçün açar olduğu çoxluq əsaslı cəmiyyətin qurulmasına yönəlmiş cəsarətli eksperiment kimi qiymətləndirilir.

Dillərin rekord sayda tanınması Boliviyada XXI əsrin əvvəlində baş vermiş güclü yerli sosial hərəkatların birbaşa nəticəsidir. Siyasi iradə, dil müxtəlifliyinin tanınmasını milli kimliyin təməlinə çevirmişdir.

Təhsil proqramları dil siyasətinin həyata keçirilməsində əsas alətlərdən birinə çevrilmişdir. Yerli əhalinin yaşadığı regionların məktəblərində ispan dili ilə yanaşı yerli dildə ikidilli tədris mərhələli şəkildə tətbiq olunur.

Boliviya fenomeni göstərir ki, çoxlu sayda dilin konstitusiya səviyyəsində tanınması ictimai ədalət üçün bir vasitə rolunu oynaya bilər. Bu, hüquqi tanınmadan real ictimai çoxdilliliyə gedən çətin və mürəkkəb yolun aydın bir nümunəsidir.